Konflikt w szkole – i co dalej?

Funkcjonowanie w każdej grupie społecznej obarczone jest ryzykiem konfliktu. W literaturze przedmiotu można odnaleźć wiele definicji tego pojęcia. Jedna z nich mówi, że: Konflikt to spór przynajmniej dwóch współzależnych stron, które dają mu wyraz. Owe strony uznają, że ich cele są niezgodne, a zasoby ograniczone, oraz stwierdzają, że wzajemnie przeszkadzają sobie w realizacji swoich celów.[1]

Społeczność szkolna, jako środowisko bardzo zróżnicowane, generuje wiele konfliktów wynikających z różnych charakterów, doświadczeń, interesów, oczekiwań, priorytetów czy postaw prezentowanych przez jej członków. Nieumiejętność radzenia sobie z konfliktami może prowadzić do wielu niebezpiecznych sytuacji skutkujących aktami agresji i przemocy zarówno fizycznej, werbalnej, jak i psychicznej. Dotyczy to przede wszystkim konfliktów rówieśniczych wśród uczniów, ale także trudnych sytuacji pojawiających się w relacjach uczeń – nauczyciel, nauczyciel-rodzic, rodzic-rodzic, nauczyciel-nauczyciel czy nauczyciel-dyrektor i w każdej innej konfiguracji obejmującej zarówno pracowników szkoły, jak i środowisko lokalne.

Najwyraźniej widać to jednak na przykładzie dzieci i młodzieży. Nierozwiązane konflikty bardzo często dają w rezultacie efekt „kuli śnieżnej” – nie wyciszają się wraz z upływem czasu, ale eskalują, generując kolejne sytuacje konfliktowe i prowadząc do zachowań agresywnych. Wynikające z tego długotrwałe sytuacje napięcia emocjonalnego i stresu często popychają ludzi, szczególnie młodych, do sięgania po alkohol czy narkotyki. Poczucie odrzucenia społecznego, jakie niejednokrotnie towarzyszy sytuacjom konfliktowym w klasie, prowadzi do wyalienowania się młodego człowieka ze społeczności klasowej i poszukiwania akceptacji w środowisku, które nierzadko charakteryzują zachowania ryzykowne. Dalszą konsekwencją bywają notoryczne wagary, a w skrajnych przypadkach wejście w konflikt z prawem.

Skoro konflikt jest niejako wpisany w naturę każdej grupy społecznej i nie można się całkowicie przed nim ustrzec, to rodzi się podstawowe pytanie: Jak radzić sobie z konfliktem w szkole? Zatem moim celem będzie ukazanie teoretycznych podstaw umiejętnego zarządzania konfliktem, bazując przede wszystkim na literaturze przedmiotu, a następnie próba oceny najczęściej wykorzystywanych sposobów mających doprowadzić do rozwiązania sytuacji konfliktowych, ze wskazaniem tych, które z obserwacji, doświadczeń własnych i przemyśleń autorki wydają się najlepsze ze względu na korzyści, jakie wynikają z nich zarówno dla uczniów, jak i dorosłych.

Podjęty tu problem jest bardzo istotny, gdyż szkoła w zasadzie stanowi pierwsze środowisko, w którym młody człowiek funkcjonuje całkowicie samodzielnie i nabywa umiejętności społecznych. Niewątpliwie należy do nich umiejętność radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych w taki sposób, aby jego indywidualność nie została stłamszona, żeby uczył się brania odpowiedzialności za własne czyny i wybory, a w każdej sytuacji miał poczucie zachowania własnej godności i postawę szacunku dla osoby, z którą się skonfliktował. Od tego, czy nabędzie takich umiejętności, zależy jego postawa w życiu dorosłym i to, jak będzie sobie radził w relacjach społecznych wynikających z życia rodzinnego, zawodowego, sąsiedzkiego, itd.

Skuteczne rozwiązywanie konfliktów pojawiających się w relacjach między osobami dorosłymi zaangażowanymi w proces edukacyjny wpływa na znaczne obniżenie poziomu codziennego stresu. Wzrost poczucia bezpieczeństwa, a co za tym idzie, tworzenie przyjaznej atmosfery w miejscu pracy sprawia, że ludzie przestają walczyć o swoje interesy, a zaczynają współpracować na rzecz dobra wspólnego.