Komunikacja to fundamentalny proces społeczny. Towarzyszy ludzkości już od najdawniejszych czasów. Współcześnie trudno nam sobie wyobrazić funkcjonowanie w społeczeństwie, bez wzajemnego kontaktu i nawiązania relacji między jego członkami. Można zatem wysnuć wniosek, iż bez komunikacji interpersonalnej współczesne cywilizacje nie mogły by funkcjonować i działać[1]. Skuteczna komunikacja ma istotne znaczenie we wszystkich dziedzinach naszego życia. Zawód nauczyciela istotnie wykorzystuje umiejętność sprawnego komunikowania się, a rola dyrektora w modelowaniu pożądanych zachowań komunikacyjnych jest niezmiernie ważna[2].
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na samo znaczenie słowa „komunikowanie”. Pochodzi ono od łacińskiego słowa „communio”, które oznacza „wspólność, poczucie łączności”, ale również od słowa „communico” przez które rozumiemy „uczynić wspólnym, połączyć; udzielić komuś wiadomości, naradzać się”[3]. Literatura przedmiotu zawiera wiele definicji. W jednej z pierwszych monografii dotyczących komunikacji międzyludzkiej z 1951 roku George Miller ‘komunikowanie się’ opisuje jako przesyłanie informacji z jednego miejsca do drugiego[4]. Inne spojrzenie na komunikację proponuje Barbara Dobek-Ostrowska, która określa ją jako proces wielopłaszczyznowy, wykorzystujący różnorodne środki, przynoszący określone skutki, a bazujący na porozumiewaniu się jednostek[5]. Funkcje jakie pełni komunikacja to funkcja informacyjna (służy demonstracji pozyskiwanych informacji), funkcja motywacyjna (zachęcająca do działania i realizowania zamierzonych celów) o, funkcja kontrolna oraz funkcja emotywna (pozwalająca wyeksponować uczucia i emocje)[6].
Skuteczna komunikacja polega na dzieleniu się informacjami za pomocą kodu (czyli umownych symbolicznych znaków). Potrzeba przy tym uważności, ponieważ każdy z uczestników procesu występuje zarówno w roli nadawcy jak i odbiorcy. Schemat procesu komunikacji zbudowany jest z sześciu elementów: nadawcy, kodowania, przekazywania, kanału, odkodowania i odbiorcy. Istotne jest zatem, aby nadawca potrafił tak zakodować swoją myśl, by po jej odbiorze i rozkodowaniu wystosować reakcję czyli sprzężenie zwrotne[7]. Schemat procesu komunikowania się przedstawia poniższy schemat.
Źródło: J. Korodziński, Dyrektor szkoły- moderator, facylitator, coach, Warszawa 2015, s. 141.
Komunikacja zachodząca w placówce przedszkolnej może przebiegać w dwóch płaszczyznach tj. przedszkole-dom lub dom-przedszkole. Jednak to przedszkole powinno być tym podmiotem, który inicjuje kontakt. Rolą przedszkola (zarówno dyrekcji jak i nauczycieli) jest aktywizacja rodziców do wspólnego działania. Tak by skuteczniej realizować program nauczania i wspierać rozwój dziecka[8].
Komunikacja może występować w dwóch kierunkach: poziomym i pionowym. Komunikacja pionowa czyli „góra-dół” dotyczy relacji pracownik-przełożony i ma charakter formalny. Służy przekazywaniu poleceń służbowych oraz oficjalnych komunikatów. Komunikacja pozioma zachodzi między pracownikami, posiadającymi podobny zakres obowiązków i ma charakter nieformalny. Służy koordynacji działań, wymianie informacji oraz nawiązywaniu relacji między pracownikami[9].
Charakteryzując komunikację pod względem sposobu przekazywania informacji wyróżniamy następujące jej formy:
- Werbalne (mowa, pisanie, czytanie, słuchanie) i niewerbalne (gesty, mimika, dystans fizyczny);
- Ustne (przekaz wiadomości umożliwiający uzyskanie sprzężenia zwrotnego) i pisemne (forma urzędowa, oficjalna, trwała);
- Bezpośrednie (osobisty kontakt nadawcy z odbiorcą) i pośrednie (wykorzystanie nośników informacji).
Joanna Roterman-Lewek
Zapraszamy na naszą nową stronę z ofertami pracy dla nauczycieli:
[1] B. Dobek-Ostrowska, Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław 1999, s. 7.
[2] J. Korodziński, Dyrektor szkoły- moderator, facylitator, coach, Warszawa 2015, s. 139-140.
[3] Słownik łacińsko-polski, PWN, Warszawa 1973, s. 101.
[4] Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Kraków 1996, s. 20.
[5] B. Dobek-Ostrowska, Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław 1999, s. 13.
[6] B. Sobkowiak, Komunikowanie społeczne, w: Współczesne systemy komunikowania, red. B. Dobek-
Ostrowska, Wrocław, 1997, s.12.
[7] J. Korodziński, Dyrektor szkoły- moderator, facylitator, coach, Warszawa 2015, s. 140.
[8]B. Sobkowiak, Komunikowanie społeczne, w: Współczesne systemy komunikowania, red. B. Dobek-
Ostrowska, Wrocław, 1997, s. 198.
[9] https://www.forbes.pl/kariera/jak-sie-porozumiec-czyli-o-komunikacji-w-pracy/wsk0dg1 (dostęp 10.01.2023).
