Na łamach Edurady wielokrotnie pisałem o jednym z ważniejszych elementów Oceniania Kształtującego, jakim są kryteria oceniania. Wielu z Was twierdzi, że to mało realny pomysł. Wypracowanie ich wymaga wielkiego, kolejnego wysiłku od nauczycieli.
– Kiedy mamy to robić? – mówią – i jeszcze na każdą lekcję? To prawda. Wymaga to dodatkowej pracy, i to jest jedna strona medalu. Po drugiej mamy korzyści, takie jak poczucie bezpieczeństwa, czy budowanie relacji nauczyciela z uczniem. Tych pozytywów jest znacznie więcej. Efektem zastosowania kryteriów oceniania może być w konsekwencji inne, bardziej pozytywne nastawienie ucznia do szkoły. Polemika na temat tego ważnego elementu Oceniania Kształtującego jest dyskusją o samym ocenianiu. Nie zamykam tego tematu, z Waszej woli jestem gotowy do niego wracać. Chcę teraz zająć się innym, równie ważnym elementem oceniania kształtującego, jakim jest informacja zwrotna.
Wyznacznik ten idealnie wpisuje się w filozofię wzajemnej podmiotowości. Ty uczniu jesteś bardzo ważny, ale i ja nauczyciel chcę być ważny dla Ciebie. Aby te relacje przebiegały w duchu drogi dwukierunkowej, nauczyciel, w sposób naturalny powinien uwzględniać świat ucznia. Nauczyć się odczytywać nie tylko same lęki, obawy, radości i marzenia, ale wgłębiać się w ich prawdziwe przyczyny. Jedynie analiza autentycznych przyczyn pomaga rozwiązywać prawdziwe problemy i budować pozytywne relacje. Pomocnym narzędziem w tej metodzie jest skorzystanie z informacji zwrotnej.
Co to jest „informacja zwrotna”?
Jest to przekazanie wewnętrznego stanu emocji, w wyniku zachowania drugiej osoby. Mówię, co ja czuję w wyniku Twojego zachowania.
Narzędzie to jest wolne od oceny i dlatego też jest sercem oceniania kształtującego. Patrząc na problem szerzej, twierdzę, że podstawowym hamulcem rozwoju osobistego każdego z nas jest lęk przed oceną. Idąc odważnie dalej, mniemam, że czym mniej jest oceny tradycyjnej na korzyść informacji zwrotnej, tym szybszy rozwój każdego człowieka. Ocena ma to do siebie, że pokazuje stan wiedzy w danym momencie. To tylko zapisana liczba w dzienniku.
Przewaga informacji zwrotnej nad oceną polega na tym, że to ona podczas całego procesu uczenia na bieżąco informuje o postępach ucznia, i dzięki niej uczeń z nauczycielem mogą dokonywać korekty wspólnej pracy. Kiedy już zaś dojdzie do oceny formalnej – ta z pewnością będzie pozytywna.
Dowiedzmy się o zatem więcej o informacji zwrotnej.
Każda informacja zwrotna może być pozytywna lub korygująca, ale nie może być destrukcyjna. Zawsze uderzajmy w problem, a nie w człowieka. Jeszcze raz podkreślę: mówimy o tym, co dzieje się w nas, w wyniku zachowania drugiej osoby. Przekazywanie informacji zwrotnej pozytywnej przypomina mi siewcę, który rozsiewa ziarno po polu, żyjąc nadzieją, że z niego urodzą się falujące łany. To, co łączy nauczyciela i siewcę , to ogromna wiara, że ich praca ma głęboki sens.
Jak przekazywać informację zwrotną?
Najlepiej na zasadzie „kanapki”:
Dobra informacja – zła -dobra informacja
Metoda kanapki tworzy właściwy klimat do jej przekazywania. A on jest warunkiem sukcesu. Bo trzeba wiedzieć, że informacja zwrotna ma wtedy tylko sens, jeżeli jest przyjęta przez osobę, do której jest adresowana. Tym się także różni od oceny.
Pamiętajmy, że dobrze jest informację pozytywną o uczniu przekazywać na forum jego klasy, a informację korygującą indywidualnie.
Nie każdy z nas jest gotowy do przyjęcia jednocześnie wielu takich informacji korygujących. Dlatego też nauczyciel powinien znać swoich uczniów i wiedzieć, jaki jest poziom wrażliwości każdego z nich.
Zwracam też uwagę na czas przekazywania informacji zwrotnej. Nie może być ona przekazana za wcześnie, ponieważ wzajemny stan emocji może spowodować zaburzenia w jej odbiorze. Ale także nie może być ona przekazana za późno, bo przesunięta w czasie traci swoją siłę i przestaje być istotna.
Z pewnością zastanawiacie się, jak tę metodę wykorzystać w ocenianiu kształtującym? Proponuję, aby niektóre oceny cząstkowe zastąpić informacja zwrotną. To Wy zdecydujecie, które oceny można zastąpić (np. prace domowe, odpowiedzi ustne). Namawiam Was do bezpiecznej, ewolucyjnej zmiany w rewolucyjnym tempie. Z pewnością dość szybko zauważycie pierwsze, pozytywne efekty.
Informacja zwrotna jest narzędziem bardzo uniwersalnym w komunikacji interpersonalnej. Stosujemy ją także w codziennych sytuacjach, np. kontaktach w rodzinie. Służy nam ponadto, jako świetne narzędzie do tworzenia klimatu w pracy. Ale ponieważ wywodzi się z nurtu psychologii humanistycznej, dlatego wykorzystujemy ją również w nowym kierunku, jakim jest ocenianie kształtujące.
Ocenianie kształtujące stało się najbardziej popularnym narzędziem w świecie współczesnym. To ono połączyło świat ludzi, który wiedzą ze światem tych, którzy powinni wiedzieć. Dzięki niemu, te dwa światy teoretycznie odległe od siebie zaczynają coraz lepiej siebie rozumieć, coraz lepiej ze sobą współpracować, a efektem tego działania jest niewyobrażalny postęp.
Informacja zwrotna w sposób znaczący pomaga tym, którzy są na dole mieć coraz większy wpływ na bycie partnerem w tym procesie.
Jest tak nieodzownym narzędziem funkcjonowania tego świata, jak niezbędnym do życia roślin na pustyni jest deszcz.
Informacja zwrotna jest śniadaniem mędrców.
A co ze szkołą? Zostawiam Państwa z tym pytaniem.
