CELE LEKCJI
(ŚWIADOMOŚĆ CELÓW LEKCJI)
- Ukierunkowuje uczenie się.
- Pomaga w doborze środków i sposobów uczenia się.
- Motywuje do pracy.
- Upewnia w osiągnięciu celu – świadomość sukcesu.
- Uświadamia braki („odległość od celu”).
- Umożliwia dobór zadań „na miarę możliwości” ucznia.
- Daje poczucie obiektywizmu i sprawiedliwości w ocenianiu.
Tego nauczyłem się kiedyś. Nawet nie pamiętam od kogo: Zanim cokolwiek zaczniesz robić,
zastanów się, w jakim celu masz wykonać tę pracę. Będąc dyrektorem szkoły, bardzo często
obserwując lekcje nauczycieli, zadawałem im pytanie:
– Jaki był cel Twojej lekcji?
I nie uwierzycie. Większość nie potrafiła z głowy odpowiedzieć na to z pozoru proste pytanie. Mam wrażenie, że większość z nas o celu uczyła się w czasie studiów, a następnie przy okazji awansu zawodowego, kiedy przygotowywaliśmy konspekty na każdą lekcję. A później…
Zdarzało mi się w trakcie prowadzonych przeze mnie zajęć na temat oceniania kształtującego
usłyszeć i taką wypowiedź, że nie każda lekcja ma cel (!). Trudno było przekonać, że skoro celu nie widzi nauczyciel, to z pewnością nie zobaczy go także uczeń.
Bywa też i tak, że nauczyciele zastępują cel lekcji tematem, np.:
Temat lekcji Krajobraz Śródziemnomorski, nie mówi nam niczego konkretnego. Pokazuje nam pewien obszar zagadnienia, natomiast nie określa treści, którymi będziemy się zajmować. Każdy z prowadzących może w dowolny sposób rozłożyć akcenty tego tematu. Określa on jedynie, po jakiej drodze będziemy się poruszać. Dla nauczyciela i ucznia ważne jest, na jakim odcinku drogi się aktualnie znajdujemy, do którego miejsca, i w jakim czasie chcemy dotrzeć, i co po drodze chcielibyśmy zobaczyć.
Tak, więc cel lekcji traktujmy jak nasz fundament.
Ocenianie kształtujące to nowoczesna filozofia pracy z uczniem. Jeżeli chcemy odnosić sukcesy w tej dziedzinie uczenia, powinniśmy poświęcić dużo uwagi na przyswojenie jej narzędzi. Sprawne korzystanie z nich pozwoli nam skutecznie wspierać naszych podopiecznych, a jednocześnie w praktyce nie zabierze nam wiele czasu. Gdyby zapytać nauczycieli, czy zaplanowany materiał na lekcję byliby w stanie zrealizować w skróconym do 40 minut czasie podejrzewam, że spora część z nich odpowiedziałaby twierdząco. W związku z tym zabieram Wam te 5 minut i zaproponuję, w jaki sposób je wykorzystać w ocenianiu kształtującym.
Zacznijmy zatem od pierwszego elementu, jakim jest cel lekcji. Zobaczcie, jakie to proste! Może nie w samym opisie, ile w codziennym działaniu. W tym fragmencie skupiam się na wyłuszczeniu filozofii celu, i stąd głębiej go opisuję, jednocześnie pamiętając o tym, że dostałem od Was te 5 minut.
Wróćmy więc do meritum:
Do celu wracamy trzykrotnie:
– przed lekcją
– w czasie zajęć
– na koniec lekcji.
Cel nauczyciela
Czy o każdej lekcji będziemy myśleć, przygotowując się do niej poprzedniego dnia wieczorem?
Z pewnością byłoby to ideałem. Proza życia jest taka, że najczęściej nad daną lekcją zastanawiamy się dopiero w trakcie przerwy poprzedzającej zajęcia, w momencie, kiedy sięgamy po dziennik lekcyjny i kierujemy się do określonej klasy. Ja zabieram Wam drogę, jaką musicie pokonać pomiędzy pokojem nauczycielskim, a klasą, i proponuję, abyśmy w tym czasie skupili się przez chwilę nad tematem, jaki mamy do zrealizowania, i przekształcili go na cel.
Jednocześnie wykorzystajcie ją również na zastanowienie się:
- Co to za klasa?
- Jaki jest potencjał uczniów?
- Jakie jest ich tempo pracy?
- Czy uda mi się zrealizować zamierzony cel?
Przecież klasa 4a może być zupełnie różna od klasy 4c, a temat lekcji jest przecież ten sam. Dlatego w klasie 4a uda mi się zrobić o wiele mniej, niż w klasie 4c. W związku z tym mój cel będzie również trochę inny. Ta świadomość pomoże nam na błyskawiczne określenie celu tej lekcji. Z mojego opisu wynika, że może być to dłuższa droga, niż jest ona w rzeczywistości, ale przecież dobrze wiecie, że doświadczony nauczyciel taką analizę dokonuje w kilka sekund. To jeszcze nie jest ten czas, który od Was dostałem, ale są to już pierwsze przygotowania do stosowania pierwszego elementu OK. Odniosłem już pierwszy sukces. Wchodzę do klasy z wypracowanym celem lekcji. Nadszedł zatem czas, aby przekonać do tego celu swoich uczniów.
Cel ucznia
Jak się domyślacie cel będzie oznaczał zupełnie coś innego dla ucznia niż dla nauczyciela. Np. lekcja przyrody, cel zajęć: poznanie fauny i flory krajobrazu śródziemnomorskiego nie dla wszystkich naszych podopiecznych będzie jasnym i czytelnym sformułowaniem. Ponieważ zależy nam na tym, aby uczeń przejmował odpowiedzialność za swoje uczenie, dobrze byłoby, żeby zrozumiał i przekształcił cel lekcji na swój poziom interpretowania rzeczywistości. Najlepiej będzie, jeżeli zrobi to swoimi słowami.
W jaki sposób to sprawić?
Przedstawić swój cel (cel nauczyciela) i poprosić uczniów, aby go sparafrazowali „po swojemu”:
Uczeń odczytuje cel nauczyciela:
Czy dobrze zrozumiałem, że dzisiaj będziemy się uczyć, jakie zwierzęta i rośliny występują w krajobrazie śródziemnomorskim?
Widzicie, jakie to proste? Formułowanie celu przez młodzież zajęło nam dosłownie chwilę. Przeanalizujmy korzyści, które z tego wynikają. Dopiero wtedy, gdy uczniowie sformułują cel samodzielnie, utrwalą go sobie. Nauczyciel może być spokojny, że dalsze podążanie uczniów w drodze realizacji lekcji będzie świadome. Na każdym jej etapie będą oni w stanie odczytać, jaką przeszli drogę, i jaki odcinek mają jeszcze do pokonania. Myślę, że nie muszę Was już przekonywać do słuszności wspólnego wyboru celu lekcji
Zapraszamy na naszą nową stronę z ofertami pracy dla nauczycieli:
