Patrycja Bujarska
Nastolatki czyli pokolenie iGen
Nastolatki, czyli inaczej pokolenie iGen – pokolenie Internetu. Tak opisuje się urodzonych po 1995 roku nastolatków. Ich cechą charakterystyczną jest posiadanie konta na jednym z popularniejszych mediów społecznościowych jakim jest Instagram, jeszcze przed pójściem do liceum. Dlaczego w tym artykule przyglądamy się temu jak funkcjonuje ich mózg pod wpływem korzystania z social mediów? Bo umysł młodych jest w tak zwanym “remoncie”, czyli w trakcie kształtowania się. Proces ten potrafi trwać aż do 25 roku życia, a czasem jeszcze dłużej.
Jeżeli chcemy poznać powody konkretnych postaw bądź zachowań wśród młodych osób, warto zacząć od myśli jakie pojawiają się im w głowach. O czym myślą? Jak myślą? Jakie żywią przekonania? To wszystko wpływa na to, jakimi emocjami będą reagować oraz jak w efekcie tego się zachowywać. W prosty sposób obrazuje to model Ellisa, będący podstawą nurtu poznawczo-behawioralnego: wydarzenie – myśl – emocja i zachowanie
Zacznijmy zatem od mózgu!
Mózg nastolatka jest w trakcie ciągłego rozwoju. Istnieją trzy obszary, które wydają się być istotne z punktu widzenia niniejszego tematu. Pierwszym z nich jest kora przedczołowa, która potrafi być niedojrzała do średnio 25 roku życia. Prawidłowo rozwinięta odpowiada między innymi za ocenę konsekwencji własnych działań, podejmowanie przemyślanych decyzji czy też rozróżniania dobra od zła.
Media społecznościowe są skarbnicą zniekształconych treści, poglądów oraz modeli zachowań, które w perspektywie nastolatków wydają się być “zabawne” i godne naśladowania. Promowanie restrykcyjnych diet, zachęcanie do samobójstwa, propagowanie alkoholu, używek i presji posiadania drogich, ekskluzywnych rzeczy to jedynie przykłady przekazów jakimi odbiorcami jest na co dzień młodzież.
Drugim istotnym obszarem w mózgu nastolatka, który podlega zmianie jest układ limbiczny. Odpowiada on za emocje i instynktowne reakcje. W obecnym czasie coraz bardziej popularny staje się termin cyberbullyingu, które obejmuje stosowanie szeroko pojętej przemocy (prześladowanie, zastraszanie, nękanie, wyśmiewanie) przy użyciu Internetu i wszelkich komunikatorów. To co dla dorosłych jest nieetyczne, niedopuszczalne i wbrew wszelkim normom społeczno-kulturowym, to dla młodych nierzadko jest odruchem, “nie wymagającym” dodatkowej refleksji i udziału empatii.
O czym myślą młodzi przed ekranem?
Myśli. Już wiemy, że to od nich się zaczyna. Myśli to taki kompas i jednocześnie napęd dla człowieka. Wyznaczają kierunek działań, motywację i sposób rozumowania rzeczywistości. Ostatnie badania pokazują, że tylko 6% młodych nie odczuwa FOMO, czyli fear of missing out – lęku przed pominięciem. Jakie myśli i obawy mogą temu towarzyszyć? “Nie mogę wyłączyć telefonu”; “Wszyscy coś robią, a ja siedzę sam”; “Na pewno coś teraz mnie omija”; “Muszę być w sieci, żeby o mnie pamiętali”.
Media społecznościowe to źródło porównań dla młodych osób. “Jestem zbyt gruba” – takie myśli towarzyszyły 40% nastolatek w wieku 15 lat według badań WHO wykonanych wśród 43 państw. Wyidealizowane sylwetki, perfekcyjnie gładkie cery, wizja bezproblemowego życia, pełnego rozrywki i podróży po całym świecie, sprawiają, że ten kontrast jakości życia, który kiedyś był dla nas niewidoczny, a więc nieuświadomiony, teraz jest dostępny za jednym dotknięciem palca. Chcąc zrozumieć postawy, zachowania, obawy wśród współczesnej młodzieży, warto zauważyć, że nie dorasta ona już tylko w środowisku, które istnieje w świecie rzeczywistym. Dużo większe znaczenie ma wszystko to, czego doświadcza w sieci. Znajomi z zagranicy, celebryci, influencerzy – to jest w XXI wieku “podwórko” na którym dorasta młodzież, kształtując swój obraz siebie na bazie porównań do “tego” otoczenia. Nietrudno zatem przewidzieć jakie nierzadko myśli i przekonania mogą pojawiać się w młodych głowach: “jestem gorszy”; “jestem niewystarczający”; “moje życie jest bez sensu”.
Zachowania, czyli dlaczego nie odstępują od telefonu
O negatywnych wpływach szeroko pojętej cyfryzacji pisze i mówi się w przestrzeni publicznej od dłuższego czasu. Młodzi doskonale zdają sobie sprawę z możliwych zagrożeń i negatywnych skutków związanych z nadmiernym spędzaniem czasu przed ekranem. 67% młodych potwierdziło świadomość negatywnego wpływu social media na ich stan zdrowia. Jednak rezygnacja z social mediów nadal wydaje się im wiązać z dużo większymi stratami takimi jak: poczucie odosobnienia, obniżony nastrój, bezsenność, utrata sensu życia. Gdy rozejrzymy się dookoła, to szybko zauważymy, że to nie jest już moment w którym powinniśmy znacząco ograniczać młodym urządzenia, bo świat wirtualny jest dla nich równie ważny co rzeczywisty. Dla nich jest to już standard. Jednak warto poprzez działania tworzyć ten świat bezpieczniejszy, a przede wszystkim wyposażać młodych w zasoby niezbędne do zdrowego w nich funkcjonowania. Przejść z narracji “Co zrobić, żeby przestali korzystać z sieci” na “Jak sprawić, aby zdrowo w niej funkcjonowali”.
