Ewaluacja wewnętrzna, zwana również autoewaluacją, stanowi jeden z najważniejszych filarów systemu nadzoru pedagogicznego polskich szkół i placówek oświatowych na mocy Rozporządzenia Ministerstwa Edukacji z dnia 25 sierpnia 2017 w sprawie nadzoru pedagogicznego. Celem nadrzędnym tego systemu jest wsparcie szkół w rozwoju i podnoszenie jakości edukacji. Do jego osiągnięcia niezbędna jest autorefleksja i analiza własnych działań, dokonywana przez nauczycieli i dyrektorów szkół. W tym właśnie ma pomóc autoewaluacja, która, odpowiednio przeprowadzona, daje odpowiedź na dwa zasadnicze pytania: w którym miejscu aktualnie znajduje się szkoła i w jakim kierunku powinna zmierzać, by móc się dale rozwijać? Warto zaznaczyć, że zarówno dyrektor jak i nauczyciele mają w tym zakresie szeroką autonomię – to oni decydują o tym, kiedy i w jakim zakresie będą przeprowadzać ewaluację wewnętrzną. Oczywiście, analizując swoją pracę, nauczyciele i dyrektorzy mogą się również inspirować wymaganiami zdefiniowanymi przez ministerstwo, zastanawiając się, w jakim stopniu to, co się robi w ich placówce, wpisuje się w te wymagania. Zawierają one bowiem bezpośrednie odniesienia do wartości edukacyjnych szkoły, takich jak uwzględnianie możliwości rozwojowych uczniów, ich chęć do uczestniczenia w zajęciach, kształtowanie właściwych postaw i zachowań społecznych, motywowanie czy wreszcie – osiąganie przez uczniów dobrych wyników.
Warto uczynić ewaluację wewnętrzną elementem codziennej praktyki szkolnej choćby po to, by systematycznie dostarczać informacji, które pomogą dyrektorowi i nauczycielom podejmować słuszne i uzasadnione decyzje co do działalności placówki i organizacji pracy.
Dla sensownego przeprowadzenie autoewaluacji kluczowe jest dokładne określenie jej przedmiotu. Może nim być działalność całej placówki lub jakiś wybrany obszar, np.: współpraca szkoły z rodzicami, prowadzenie zajęć, materiały dydaktyczne, zarządzenie szkołą. Z tego względu wyróżniamy dwa rodzaje autoewaluacji: całościową oraz problemową. Podstawową inspiracją dla rady pedagogicznej o podjęciu działań ewaluacyjnych powinny być wyrażane przez nauczycieli, uczniów i ich rodziców potrzeby zmian w szkole.
Współczesny model nadzoru wynika z przekonania, że oto szkoła XXI wieku może zmieniać społeczeństwo, a odpowiednie działania państwa mogą motywować szkoły do podejmowania wartościowych inicjatyw edukacyjnych. Z tego powodu podjęto decyzję, że państwo sformułuje wymagania wobec szkół i placówek. Wymagania te wyznaczają obszary uznane za kluczowe w przestrzeni edukacyjnej, nie obejmują jednak wszystkich możliwych zagadnień związanych z różnymi obowiązkami szkół wobec uczniów i rodziców. Wskazują natomiast strategiczne i priorytetowe kierunki działań, które wiążą się z wyzwaniami stojącymi przed współczesnymi społeczeństwami:
- Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się.
- Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej.
- Uczniowie są aktywni.
- Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne.
- Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji.
- Rodzice są partnerami szkoły lub placówki[1]
- Szkoła lub placówka współpracuje ze środowiskiem lokalnym na rzecz wzajemnego rozwoju.
- Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników egzaminu ósmoklasisty[2], egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie[3], egzaminu zawodowego oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych.
- Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi.
[1] Nie dotyczy branżowych szkół II stopnia, szkół policealnych oraz szkół i placówek dla dorosłych
[2] Do dnia 31 sierpnia 2023 r. dotyczy również przeprowadzonego w latach wcześniejszych egzaminu gimnazjalnego.
[3] Dotyczy egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie przeprowadzanego do dnia 31 października 2027 r.
