Przygotowanie nauczyciela do pracy z uczniami jest sprawą wielkiej wagi. Poziom jego wykształcenia, wiedza teoretyczna oraz umiejętności dydaktyczne stanowią bazę, którą może podzielić się ze swoimi podopiecznymi. Jednak okazuje się, że wiedza i umiejętności wychowawcze nie zawsze idą w parze. Nauczyciel wpływa na wychowanka w wielu różnych dziedzinach i poprzez różne sytuacje szkolne i poza szkolne. Oddziałuje na ucznia całą swoją osobą, reakcjami, podejmowanymi działaniami w różnych sytuacjach.
Przemiany zachodzące w polskiej szkole, coraz większe trudności wychowawcze uczniów, doniesienia o faktach szkolnych związanych z nasileniem agresji, przemocy, wulgaryzmów jak i braku szacunku do pracowników szkoły skłaniają do refleksji na temat konieczności poprawy pozycji polskiego nauczyciela i zwiększenia skuteczności jego oddziaływań. Okazuje się, że sprawa autorytetu wychowawcy wysuwa się na jeden z pierwszych planów. Na budowanie autorytetu nauczyciela i wychowawcy składa się wiele czynników – ukończenie studiów pedagogicznych nie zapewnia posiadania autorytetu u uczniów, z którymi się pracuje. Do tego, aby być autorytetem dla podopiecznych, trzeba samodzielnie doprowadzić – często wytężoną własną pracą, a także poprzez podejmowanie wielu działań związanych z procesem wychowania.
Budowanie autorytetu to tworzenie w świadomości ucznia pozytywnych sądów i przekonań na temat danej osoby, np. jest mądry, dużo wie, można na nim polegać, nie zawiedzie, potrafi rozwiązywać trudne zadania, zna się na literaturze jak nikt itp. Kształtowanie u ucznia wobec tej osoby emocji o pozytywnym zabarwieniu, np. podziwu, zainteresowania, szacunku.
Autorytet zależy od:
- Doświadczenia – codzienna praca w szkole wzbogaca zasób umiejętności wychowawczych oraz repertuar podejmowanych działań.
- Pełnionej roli – inne działania podejmuje wychowawca klasy, inne nauczyciel przedmiotowy. Uczeń doskonale orientuje się w pozycji danego pracownika pedagogicznego, wie, jakie działania może on podjąć, z jakimi spotka się konsekwencjami (karami, czy nagrodami).
- Sympatii dla ucznia – więcej można osiągnąć z uczniem, jeśli czuje on akceptację i zainteresowanie ze strony nauczyciela. Najczęściej uczniowie źle się zachowują przy nauczycielach, których nie lubią i przez tych nauczycieli są też najczęściej nie lubiani.
- Atrakcyjności własnej oraz prowadzonych przez siebie zajęć – nauczyciel, który ma dużo do zaoferowania i ciekawie organizuje zajęcia, cieszy się wyraźnie większym, od pozostałych nauczycieli, autorytetem.
- Uczestniczenia w wydarzeniach ważnych dla ucznia – gdy wychowawca lub inny nauczyciel jest zainteresowany losem ucznia, wraz z nim przeżywa dobre i złe chwile, okazuje zrozumienie dla sytuacji rodzinnej i losowej wychowanka, wtedy jego autorytet wzrasta. Staje się on dla ucznia osobą ważną, której można powierzyć własne porażki i sukcesy.
- Czynników osobowościowych – osobom dominującym łatwiej jest zbudować autorytet niż uległym. Nauczyciel, który sam ze sobą ma problemy, nie będzie nigdy w stanie dobrze oddziaływać wychowawczo.
- Sposobów oddziaływania wychowawczego – w stosunku do grupy i indywidualnych uczniów.
O autentycznym autorytecie nauczyciela możemy mówić, gdy:
- Prezentowane przez nauczyciela, społecznie akceptowane cele i wartości uczeń dobrowolnie przyjmuje za swoje.
- Uruchamia się w dziecku nie wymuszona przez nacisk zewnętrzny dążność do podejmowania aktywności zmierzającej do realizacji tych celów i wartości.
- Podporządkowanie nauczycielowi nie wynika z jego władzy, dominacji, a z uznania, zaufania i podziwu.
