- Pomóż osobie autystycznej zrozumieć, co mówisz. Mów poglądowo i pokazuj co masz na myśli:
Posługuj się kombinacją sygnałów wizualnych i słownych.
Pamiętaj nawet jeśli pracujesz z osobami zwerbalizowanymi stosuj wspomaganie komunikacji.
– najpierw upewnij się, że osoba , do której mówisz jest zwrócona w twoim kierunku (pamiętaj nie musisz nawiązywać kontaktu wzrokowego, dla niektórych osób równoczesne patrzenie i słuchanie jest niemożliwe),
– używaj języka odpowiedniego do sytuacji i wieku,
– korzystaj z języka gestów i demonstracji, aby pomóc w wykonywaniu wymaganych czynności.
- Pamiętaj, że osoby autystyczne mogą w różny sposób próbować przekazać ci informację najlepiej jak potrafią. Pamiętaj musisz być dobrym obserwatorem. np.:
– mogą szarpnąć cię w kierunku, skąd czegoś chcą,
– mogą stanąć obok czegoś, co chciałyby otrzymać,
– mogą utkwić wzrok w przedmiocie swoich pragnień,
– kiedy chcą czegoś lub mają ochotę coś robić, mogą powtórzyć twoje pytanie „Czy chcesz ciastko?”, „Czy chcesz ciastko?”
- Przekazuj osobie autystycznej informacje o tym, co ma zrobić. Jasne wskazanie co mogłaby zrobić, może być dla niej bardzo pomocne.
Unikaj słownego przeciążenia.
Pamiętaj krótkie zdania.
Unikaj abstrakcyjnych sformułowań np.: „Dlaczego to zrobiłeś?”, lepiej powiedz: „Nie podoba mi się, że rzucasz książki”.
- Mów jej, kiedy zrobi dobrze. Kiedy osoba autystyczna pomaga nakryć do stołu, spokojnie czeka lub porządkuje swoje rzeczy, to niech dowie się, kiedy skończy, że zachowywała się dobrze. Pamiętaj, że wyraz twarzy i inne wskazówki społeczne mogą nie działać.
- Dowiedz się co jest dla osoby autystycznej nagrodą. Każdy człowiek ma swoje upodobania. Należy właściwie dobierać nagrody, gdy chce się okazać osobie autystycznej, że zrobiła coś dobrze.
- Uprzedzaj osobę autystyczną kiedy ma nastąpić jakaś zmiana. Np.: kiedy bawicie się wspólnie i zabawa dobiega końca, powiedz: „jeszcze jeden raz”, „za dwie minuty skończymy”. Takie stwierdzenie może pomóc osobie autystycznej skierować aktywność na coś innego.
- Pamiętaj, że reakcje osoby autystycznej mogą być nieodpowiednie do danej sytuacji. Ucz, jak należy postępować.
- Spróbuj zrozumieć zachowanie osoby autystycznej. Może ona być niezdolna, żeby porozumiewać się za pomocą mowy, obrazów, znaków; stąd też może używać swojego zachowania, aby przekazać informację:
– może rzucać grą lub zabawką, jeśli ta jest dla niej zbyt łatwa lub trudna,
– może odepchnąć coś, czego nie chce, gdy nie umie powiedzieć w tej chwili „nie”,
– może okazać agresję, jeśli potrzebuje przerwy,
– może być opryskliwa jeśli jest zmęczona lub głodna, a ty nalegasz, by coś zrobiła,
– może być przestraszona lub zdenerwowana, jeśli znajduje się np.: w zatłoczonym, hałaśliwym miejscu (przeciążenie sensoryczne).
- Nie zapominaj o ludzkich wartościach osoby autystycznej. Ona odczuwa Tak jak inni, doznaje szczęścia i niepokoju, może się złościć, być podniecona lub martwić się, ale jest jej o wiele trudniej wyrazić swoje odczucia. [1]
Propozycje:
– przesadne powtarzanie tego, co dziecko wokalizuje zrozumiale,
– nadać wymiar wizualny i materialny tego co dziecko „mówi”
– pokazać dziecku, że się je rozumie, że potrafi się odczytać komunikaty płynące z jego strony,
– uczenie komunikowania zacząć od przedmiotów,
– uczenie pokazywania przedmiotów,
– wprowadzenie kosza z przedmiotami naturalnymi do komunikowania się,
– uczymy nawiązywać kontakt wzrokowy (przed każdą próbą wskazywania, wydawania polecenia staramy się by był kontakt „popatrz na mnie”),
– nauka wskazywania palcem,
– nauka wyrażania swoich potrzeb poprzez wskazywanie i nazywanie tego co chce,
– nauka dokonywania wyborów , musi zrozumieć, że to czemuś służy, (np. uczymy wyboru w oparciu o dłonie),
– wprowadzenie pojęcia „ja chcę” – może być to gest wskazywanie palcem na dłoń chcę- proszę,
– wprowadzić jednoznacznie symbole Tak/Nie
– uczenie gestów naturalnych,
-uczenie gestów –słów kluczy : „jeszcze”, „koniec”
– rytmizowanie poleceń,
– rozwijanie komunikowania przez częste śpiewanie dziecku, recytowanie wierszyków rytmizowanych (dziecko dokańcza wersy),
– nie wymuszać mowy czynnej,
– nazywanie wszystkiego czym się posługuje, ale nie wymuszać powtarzania,
– musimy zacząć „udawać” , że nie rozumiemy jego dotychczasowego sposobu komunikacji,
– nie zaspakajamy potrzeb dopóki nie zakomunikuje ich, szczególnie gdy dziecku na czymś zależy,
– wspierać wizualnie to co jest mówione,
– mówienie prostym i takim samym językiem, stosowanie jednakowych sformułowań,
– unikać zdrobnień, szczególnie w stosunku do imienia dziecka,
– wspólne oglądanie książek z ilustracjami, wskazywanie nazywanych ilustracji, nauka słuchania czytanych lub opowiadanych bajek,
– wprowadzenie albumu z ilustracjami do lepszego komunikowania się i rozwijania mowy czynnej,
– wprowadzić można album ze zdjęciami jego, znanych mu osób, miejsc, przedmiotów, zabawek itp.,
– pamiętać, że tematyka opowiadań musi opierać się o realne wydarzenia (dziecko albo brało w nich udział i/lub było świadkiem),
– wprowadzenie etykiet,
– czytanie globalne,
– dobre czucie i rozumienie ciała (ważny zaimek „ja”),
– podtrzymywanie nawiązanych kontaktów w naturalnych sytuacjach,
– nazywanie tego co się robi, podejmowanie dialogu w trakcie wykonywanych czynności,
– używanie czasownika „jest” w zdaniach twierdzących,
– wskazywanie lub przynoszenie przedmiotu na zasadzie do kogo to należy,
– uczenie komunikowania na zasadzie: – co to jest? – gdzie to jest? – czyje to jest? – do czego służy?
– uczenie zapamiętywania i wykonywania poleceń dwuczłonowych,
– uczenie prostych wierszyków, dopowiadania prostych słów,
– wspieranie gramatycznego budowania zdań przy pomocy rysunków i podpisów,
– prowadzenie wstępnych ćwiczeń logopedycznych na zasadzie: nauki nadymywania policzków, otwierania i zamykania ust, wysuwania języka przed siebie, zlizywanie językiem, cmokanie, kląskanie, odpychanie, dmuchanie, zdmuchiwanie, puszczanie baniek mydlanych. Picie lub dmuchanie przez rurkę, gwizdanie. [2]
[1] notatki z kursu „Podstawowe zagadnienia terapii i edukacji dzieci z autyzmem” I i II część SYNAPSIS prowadzone przez p. mgr Ratajczak M., p. mgr Mazij D. oraz p. mgr Pisarską I., p.mgr Rusiłowicz U. w: ŚWIATŁO I CINIE 1-2/93 za : Biuletynem Informacyjnym Stowarzyszenia Pomocy Osobom Autystycznym w Gdańsku, nr 4, IX 1992
[2] Notatki z kursu kwalifikacyjnego z zakresu Wczesnego Wspomagania Rozwoju i Edukacji Uczniów Autystycznych prowadzonego przez p. mgr A. Wolski
