Podstawowym zadaniem szkoły wpisującym się w politykę jakości jest dbałość o dobro i wszechstronny rozwój każdego ucznia. Dla osiągnięcia tego celu należy zaplanować następujące działania:
- diagnozowanie predyspozycji i zainteresowań uczniów,
- uwzględnianie indywidualnych możliwości i zainteresowań uczniów oraz tworzenie warunków do osiągania sukcesu przez każdego z nich,
- wszechstronne aktywizowanie uczniów w procesie uczenia się,
- akceptowanie oceniania osiągnięć uczniów przez nich samych i wykorzystywanie oceniania do samooceny oraz motywowania.
Działania te wpisane są w rozporządzenia: w sprawie podstawy programowej, w sprawie nadzoru pedagogicznego oraz zasad udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole.
I tak podstawa programowa obok kompetencji kluczowych wskazuje postawy, jakie powinny być kształtowane na wszystkich etapach edukacyjnych. Należą do nich: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej. W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji.
Z kolei rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego w wymaganiu 4 ,,Uczniowie są aktywni” zawiera na poziomie D następujące kryteria: ,,Uczniowie są zaangażowani w zajęcia prowadzone w szkole lub placówce i chętnie w nich uczestniczą. Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają każdego ucznia do podejmowania różnorodnych aktywności.”
Analiza rozporządzenia w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach nakłada obowiązki związane z wsparciem uczniów o różnych potrzebach, w tym z niepowodzeniami edukacyjnymi i o szczególnych zainteresowaniach i zdolnościach.
Dobrym sposobem realizacji zadań wpisanych w prawo oświatowe mogą być zajęcia pozalekcyjne. Traktować je należy jako przedłużenie procesu dydaktyczno-wychowawczego, a jednocześnie formę rozwijającą zainteresowania i uzdolnienia ucznia. Zajęcia pozalekcyjne to też propozycja na zagospodarowanie wolnego czasu uczniów
Według ,,Nowego słownika pedagogicznego” zajęcia pozalekcyjne to ,,Zajęcia organizowane w szkole poza lekcjami i obowiązującym programem szkolnym, których celem jest rozbudzenie i rozwijanie zainteresowań uczniów”. W. Okoń twierdzi zaś, że to ,,nieobowiązkowa wykonywana w czasie wolnym działalność uczniów w obrębie szkoły obejmująca zajęcia w organizacjach młodzieżowych, kołach zainteresowań, świetlicy, sali gimnastycznej lub boisku czy ogrodzie szkolnym”.
Głównym celem zajęć pozalekcyjnych jest ujawnianie zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz propagowanie alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu. Ponadto zajęcia pozalekcyjne wspomagają rodziców w opiece nad dziećmi, i tych, którzy mają wydłużony czas pracy i tych, którzy maja kłopoty w realizacji zadań opiekuńczych i wychowawczych. Przemyślane zajęcia zmniejszają skalę niepowodzeń uczniowskich i pozwalają osiągnąć uczniowi sukces na miarę jego możliwości a także wpływają na rozwój uczniów wykazujących zainteresowania w danej dziedzinie. Rolą zajęć pozalekcyjnych jest również przeciwdziałanie różnym patologiom oraz korepetycjom i zajęciom płatnym, zdarza się, że organizowanym na terenie szkoły.
Planując zajęcia pozalekcyjne, warto obok celów spojrzeć na funkcje tych zajęć: kształcącą, integrującą, rekreacyjno-rozrywkową.
Jako podstawową zasadę należy przyjąć, że w szkole organizuje się zajęcia pozalekcyjne zgodnie z potrzebami i zainteresowaniami uczniów.
Organizacji i realizacji zajęć pozalekcyjnych towarzyszy szereg problemów:
- problem: finanse – brak środków na organizację zajęć, często jedyna możliwość to wykorzystanie tzw. godzin karcianych;
- problem: baza – brak wolnych pomieszczeń, atrakcyjnych środków dydaktycznych;
- problem: nietrafiona oferta – oferta niezgodna z oczekiwaniami uczniów, niepoprzedzona diagnozą potrzeb, nieuwzględniająca zmian w świadomości i stylu bycia uczniów;
- problem: dowożenie, dojazdy uczniów – ściśle reglamentowany czas, który uczniowie spędzają w szkole;
- problem: przymus uczestnictwa – brak prawa wyboru zajęć, koła, szczególnie przedmiotowe, rozumiane jako obowiązkowe dla ucznia;
- problem: ,,nie chcę w szkole” – niechęć uczniów do wydłużonego pobytu w szkole i pracy z tymi samymi co na lekcjach nauczycielami;
- problem: ,,nuda” – zajęcia pozalekcyjne jako przedłużenie lekcji, te same metody i środki;
- problem: aktywność ukierunkowana na nauczyciela – to uczeń ma być aktywny, rolą nauczyciela stworzenie sytuacji i warunków prowokujących uczniów do przejawiania zachowań ekspresyjnych, twórczych takich jak zgłaszanie nowatorskich pomysłów i nowych propozycji, wyrażanie własnego zdania i własnych przeżyć, dyskutowanie i niezgadzanie się, kierowanie pracą, pomaganie, ocenianie;
- problem: brak lub nadmiar chętnych;
- problem: czas – uczniowie uczęszczają na zajęcia poza szkołą, mają bardzo dużo obowiązków;
- problem: brak umiejętności z zakresu metodyki – zajęcia nieatrakcyjne, wykorzystywanie metod podających, bez określonych celów, nieuwzględnianie nowości.
