Ważne jest, aby ci, którzy decydują o losach szkoły także uwierzyli w moc tego narzędzia. Żeby tak się stało, naszą rolą jest ciągle pogłębiać i promować wiedzę na ten temat.
Chciałbym słów kilka poświęcić informacji zwrotnej spontanicznej, a także uporządkowanej. Ważne jest, aby uchwycić różnicę, jaka jest między nimi, a także, jaką rolę odgrywają w budowaniu relacji międzyludzkich.
Kolejny raz pochylę się nad definicją informacji zwrotnej.
Jest to stan, jaki jest we mnie w wyniku Twojego zachowania.
Jak widzicie, nie oceniam, a jedynie sygnalizuję mój stan. Może być on pozytywny (radość, uśmiech na twarzy), ale również bywa negatywny (smutek, zmartwienie, przygnębiony wyraz twarzy).
Jeżeli taki stan wyraża nauczyciel w wyniku postawy ucznia, to jego podopieczny ma wpływ na kreowanie tego stanu. W przypadku, gdy stan ten jest pozytywny swoją postawą może go podtrzymać. Natomiast w sytuacji, kiedy wywołane emocje są negatywne, może je zmieniać. Jak widzicie, chodzi tutaj o potrzeby nauczyciela, a nie ucznia.
Mówiąc wprost, jeżeli nauczyciel stawia uczniowi ocenę, to jest to problem ucznia. I jest to fakt, z którym uczeń nic już nie może zrobić. Natomiast, kiedy nauczyciel przekazuje informację zwrotną za pomocą swoich emocji, wówczas jest to problem nauczyciela. Uczeń ma w tym przypadku wpływ na zmianę stanu emocji nauczyciela.
Nadszedł moment, aby rozróżnić rodzaje informacji zwrotnej i zobaczyć, czym się każda z nich charakteryzuje. Najbardziej popularną formą, która występuje ciągle i wszędzie jest informacja zwrotna spontaniczna. Ma ona zasadniczy wpływ na budowanie klimatu każdego środowiska, także tego, jakim jest szkoła. Nie trzeba specjalnie się jej uczyć. Przede wszystkim wystarczy mieć ochotę, aby ją przekazywać. Jest ona spontaniczna i emocjonalna. Niekoniecznie musi być obiektywna. W codziennych kontaktach międzyludzkich jej rola jest nie do przecenienia. Może wywołać radość, albo smutek, a co najważniejsze, pokazuje kierunek, w którym idziemy.
Rozsiewajmy ją na prawo i lewo, pamiętając, że pozytywna wzmacnia poczucie wartości drugiej osoby, a negatywna je osłabia.
W naszej kulturze, z różnych względów jesteśmy skąpi w przekazywaniu spontanicznych informacji zwrotnych. Łatwiej nam przychodzi ocenianie. Jak już wcześniej pisałem ono niesie w sobie wiele negatywnych konsekwencji. Skoro informacja zwrotna spontaniczna ma w sobie taką ogromną pozytywną siłę, a jej zastosowanie jest takie proste, więc wprowadzajmy ją wszędzie tam, gdzie tylko jest możliwe.
Jak już wspomniałem jest też informacja zwrotna uporządkowana. Żeby ją stosować, do jej przekazywania powinniśmy wprowadzić standardy, które w ocenianiu wewnątrzszkolnym nazywamy kryteriami. Ich wprowadzenie czyni informację zwrotną obiektywną, ponieważ podczas przekazywania informacji odwołujemy się do wcześniej ustalonych kryteriów.
Janku, umówiliśmy się, że posprzątana klasa to: pościerane kurze z mebli i parapetów, wytarta tablica, wyniesione śmieci z kosza.
Bardzo pięknie powycierałeś kurze, szczególnie zaimponowało mi, jak idealnie po Twoim sprzątaniu wyglądają parapety. Natomiast tablica nie została wytarta tak, jak się umówiliśmy.
Miło mnie natomiast zaskoczyłeś, że pamiętałeś o wyrzuceniu śmieci z kosza.
Z tego przykładu jednoznacznie wynika, że nauczyciel przekazując informację zwrotną odwołuje się do kryteriów, na które się wspólnie umówili. Uczeń dokładnie wie, czego nauczyciel od niego oczekuje i nie jest tym faktem zaskoczony. Cały swój plan sprzątania ustawił pod kątem kryteriów. Nauczyciel nie wprowadził żadnego dodatkowego kryterium, którego by wcześniej nie wypracował z uczniem. Dlatego tak skonstruowana informacja zwrotna nazwana jest informacją zwrotną uporządkowaną.
Możemy sobie tylko wyobrazić, jakie byłyby konsekwencje, kiedy nauczyciel przekazałby spontaniczną informację zwrotną. Jeżeli przeciwwagą oceny ma być informacja zwrotna, to niewątpliwie tylko jej uporządkowana forma może spełnić tę rolę.
Mam nadzieję, że ustawodawca wprowadzając w rozporządzeniu MEN dotyczącym oceniania wewnątrzszkolnego obowiązek przekazywania przez nauczyciela informacji zwrotnej rozumiał to założenie w podobny sposób.
Narzędzie, któremu poświęcamy tak wiele uwagi i zapisujemy na jego temat kolejne strony na naszej Eduradzie jest dlatego tak ważne, ponieważ stawia milowy krok do nowej rzeczywistości. Czym charakteryzuje się ta nowa rzeczywistość?
Świat, który dzieli się na tych, którzy wiedzą i na tych, którzy mają wiedzieć przechodzi do historii. Nie ma już tylko jedynej prawdy tych, którzy są na górze. Dzisiaj mamy do czynienia z drogą dwukierunkową, na której obowiązuje przepis: Ty jesteś ważny, ale ja także jestem ważny. Nazywając to naszym językiem pedagogicznym tworzymy w ten sposób zasadę podwójnej podmiotowości (Ty uczniu jesteś ważny, ale Ja nauczyciel także jestem ważny).
Siłę informacji zwrotnej poczujemy dopiero wtedy, kiedy filozofię wzajemnego szacunku przyjmiemy za własny model komunikowania się ze światem zewnętrznym. Jeżeli tę filozofię odrzucasz, to mój przekaz na temat informacji zwrotnej nie ma żadnego znaczenia i nie warto poświęcać mu więcej czasu.
