Polska szkoła stoi w obliczu zmian. We wrześniu br. to ona zmierzy się z nowym wyzwaniem, jakie niesie reforma edukacji. W kontekście przebudowy systemu oświaty szczególnej uwagi wymaga funkcja lidera szkoły, kreatora zmiany, jakim jest dyrektor szkoły. To od niego zależy przyszłe oblicze placówki, jej funkcjonowanie. To on wyznacza kierunek, nadaje ton wszelkim działaniom edukacyjnym i decyduje, jaką szkołę chce tworzyć. Dyrektor powinien być takim przełożonym, który sam zapoczątkowuje zmianę u siebie, dąży do wszechstronnego rozwoju, ma osiągnięcia zawodowe oraz chce i potrafi dzielić się nimi z podwładnymi. O jakości pracy dyrektora szkoły decyduje to, kim on jest, co myśli o sobie i o swojej pracy, jak postrzega odgrywane przez siebie role, jak doszedł do zajmowania stanowiska kierowniczego w szkole, jak podnosi swoje kwalifikacje, jak dba o swój rozwój zawodowy oraz co inni myślą o nim i jego pracy (Day i in., 2009; Madalińska-Michalak, 2012, 2015). Dobry dyrektor to człowiek wszechstronnie wykształcony, znający prawo oświatowe, umiejętnie korzystający z oświatowych aktów prawnych, posiadający wiedzę z wybranych zagadnień pedagogiki, psychologii i dydaktyki. To również dobry negocjator, partner w trudnych rozmowach z władzami czy rodzicami uczniów. Jego atutami powinny być: samodzielność, niezależność, otwartość na dialog.
Rolę dyrektora można sprowadzić do kliku funkcji: menedżera, przywódcy, kierownika i administratora.
1.1. Menedżer
Menedżera, którym powinien być każdy dyrektor szkoły, winna cechować umiejętność zarządzania wynikająca z przepisów prawa oraz umiejętność komunikowania się z ludźmi. Dyrektor szkoły, aby dobrze zarządzać powierzoną mu placówką, musi pilnować, by maksymalnie wykorzystać możliwości jej rozwoju, ustalić cel działania, czyli misję i wizję szkoły, a przede wszystkim doprowadzić do tego, aby wszyscy podjęli wysiłki potrzebne do osiągnięcia tych celów.
1.2. Przywódca
Dyrektora – przywódcę powinny cechować: inteligencja społeczna (praktyczna)
– umiejętność emocjonalnego radzenia sobie w różnych sytuacjach, sprawność intelektualna
– kreatywność i otwartość na doświadczenie, silny układ nerwowy – odporność na stres i frustracje, stabilność emocjonalna i samokontrola emocji, silna motywacja wewnętrzna
– przejawiająca się wytrwałością i konsekwencją w działaniu, „asertywność” – planowanie i podejmowanie działań, które uwzględniają interesy pracowników, ekstrawersja, której towarzyszy pragmatyzm (blog.sp35lodz.edu.pl/wp-content/uploads/2013/07/Przywództwo-edukacyjne.pdf)
Analiza literatury przedmiotu pozwala na stworzenie wizerunku skutecznego dyrektora – przywódcy, na który składają się takie cechy jak: elastyczność w planowaniu i działaniu, troska
o dobro szkoły i jej pracowników, kreatywność, dążenie do rozwoju zawodowego nauczycieli, tworzenie warunków do ich partycypacji w przywództwie i podejmowaniu kluczowych decyzji.
1.3. Kierownik
Nie ma wątpliwości, że ze stanowiskiem dyrektora związane są funkcje kierownicze. Kieruje on działalnością szkoły, sprawuje nadzór pedagogiczny. Zarządza finansami, dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły, odpowiada za wykorzystanie środków publicznych. Dyrektor – kierownik sprawuje opiekę nad uczniami, stwarzając im warunki do harmonijnego rozwoju, realizuje uchwały rady pedagogicznej, odpowiada za właściwą organizację i prawidłowy przebieg sprawdzianów i egzaminów, troszczy się o wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły.
1.4. Administrator
Dyrektor szkoły, we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność wydaje akty administracyjne, w tym uchwały, zarządzenia i decyzje administracyjne. Administrowanie w szkole sprowadza się do zarządzania zasobami materialnymi i niematerialnymi szkoły, wymaga od dyrektora odpowiedniej wiedzy prawnej, kompetencji, umiejętności, ale i doświadczenia. Działania administracyjne są silnie powiązane z organem prowadzącym i nadzorującym szkołę, dlatego dyrektor szkoły nie tylko nie może ich unikać, ale jest wręcz zobligowany do poważnego ich traktowania.
1.5. Wyzwania
Sztuka bycia dyrektorem polega na tym, by te role umiejętnie połączyć, zrobić z nich właściwy użytek, traktować je bezstronnie i nie ulegać skłonności do faworyzowania którejkolwiek. Wieloaspektowe spojrzenie na tę rolę dyrektora stanowi wyzwanie, z którym powinien zmierzyć się on u progu reformy edukacji.
