Pierwszą część artykułu znajdą Państwo tutaj.
Doskonalenie zawodowe jest nieodłącznym elementem rozwoju zawodowego nauczyciela. Najczęściej utożsamiane jest z celowym, zaplanowanym i ciągłym procesem jego ustawicznego kształcenia, polegającym na podwyższaniu i modyfikacji jego zawodowych kompetencji i kwalifikacji, wszechstronnym rozwoju osobowości, organizowanym i realizowanym przez wyspecjalizowane w tym kierunku instytucje.
Doskonalenie nauczycieli odbywa się najczęściej w trzech kategoriach:
– realizowane poza szkołą doskonalenie instytucjonalne,
– wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli (WDN) ,
– samokształcenie.
Instytucjonalne formy edukacji nauczycielskiej utożsamia się najczęściej z powoływaniem i funkcjonowaniem instytucji prowadzących zajęcia: studia podyplomowe, kursy kwalifikacyjne, warsztaty, szkolenia dla różnych podmiotów szeroko pojętej edukacji. Niektóre z ww. form, np. studia podyplomowe o charakterze promocyjnym oraz kursy kwalifikacyjne, obok renowacji i modyfikacji różnych obszarów nauczycielskich kompetencji, skutkują dodatkowo zdobyciem dodatkowych kwalifikacji i uprawnień, np. do nauczania dodatkowego przedmiotu czy prowadzenia ścieżki edukacyjnej.
Realizowane w szkole wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli (WDN) jest z kolei formułą integrującą społeczność nauczycielską szkoły wokół wspólnie wypracowanych wizji, celów i zadań szkoły. Dla realizacji celów WDN zwykle powoływane są na bieżąco zespoły zadaniowe, z kompetentnymi i zainteresowanymi problemem osobami. Wybierani są też liderzy zespołów przedmiotowych oraz lider – koordynator WDN. Jako że WDN choć realizowane w szkole jest formułą otwartą, ważne jest, aby nauczyciele współpracowali ze sobą nie tylko w obrębie szkoły, ale również z innymi szkołami i instytucjami oświatowymi, a także korzystali z pomocy doradców, ekspertów, edukatorów.
Dopełnieniem wyżej opisanych form doskonalenia zawodowego nauczycieli są ich działania samokształceniowe. Zalicza się do nich zwykle czytanie literatury fachowej, czasopism, korzystanie z branżowych stron internetowych, oglądanie wybranych audycji telewizyjnych, wystaw, wymianę doświadczeń i wiedzy w czasie służbowych, prywatnych spotkań i rozmów, współpracę z uczelniami, organizacjami i stowarzyszeniami związanych z edukacją, nauczanym przedmiotem itp.
Józef Kuźma w swojej książce „Nauczyciele przyszłej szkoły” opisuje bardzo dokładnie jakie predyspozycje powinien mieć i jakie warunki powinien spełniać nauczyciel uczący w szkole XXI wieku. Książka powstała przed wprowadzeniem reformy edukacji w 1999r i opisuje między innymi warunki powodzenia tejże reformy. Jedną z najważniejszych kwestii jakie porusza autor jest doskonalenie nauczycieli.
Według autora nauczyciel przyszłości musi być człowiekiem wielowymiarowym – wolnym, autonomicznym, twórczym, otwartym, elastycznym i samodzielnym a punktem wyjścia dla stworzenia nowej teorii edukacji nauczycieli powinien być wielostronny rozwój ucznia i nauczyciela. Uważa on, że świadomość potrzeby oparcia systemu edukacji nauczycieli na teorii wielostronnego kształcenia i wychowania zapewni szeroki profil przyszłym nauczycielom.
Opisywana koncepcja edukacji nauczycielskiej polega na uznawaniu wielości i komplementarności różnych kompetencji, takich jak: poznawcza, językowa, wartościująco-komunikacyjna, interpersonalna, kulturowa, egzystencjalna, estetyczno-moralna i praktyczno-techniczna. Już wtedy zauważono, że przyszli nauczyciele muszą być gotowi i otwarci na ustawiczne zmiany.
Model kształcenia przyszłych nauczycieli powinien opierać się według G. Mialaret na trzech okresach : 1) okres uwrażliwiania – przygotowania studentów do studiów psychologicznych i nauczycielskich; 2) okres uczenia się metod i technik pedagogicznych; 3) okres przejmowania odpowiedzialności i podejmowania obowiązków nauczyciela.
Według pedeutologów, najbardziej aktualnym potrzebom szkół odpowiadałyby nauczycielskie studia przemienne, czyli dwufazowe, tj. 3-letnie licencjackie, a następnie po kilkuletniej praktyce 2-letnie studia magisterskie. W modelu tym studia licencjackie byłyby prowadzone w wyższych szkołach zawodowych (nauczycielskich), niezbyt dużych, powiązanych blisko ze środowiskiem społeczno-oświatowym, zarówno w okresie kształcenia nauczycieli, kształtowania zainteresowań tym zawodem i wrażliwości pedagogicznej jak i okresie adaptacyjnym („inicjacyjnym”). Natomiast studia magisterskie, a następnie podyplomowe lub doktoranckie byłyby prowadzone w ośrodkach uniwersyteckich (akademickich), które będą upodabniać się do prawdziwych „laboratoriów”, zapewniających kwalifikacje zarówno naukowe (badacza) oraz nauczanie zblokowane, integracyjne i specjalistyczne. Na tych studiach zwracano by szczególną uwagę na konfrontację teorii z praktyką. Taki system kształcenia najbardziej odpowiada aktualnym doświadczeniom europejskim, jak i objętym badaniami nauczycielom.
Ciąg dalszy za tydzień.
Joanna Zielińska – uczestniczka Kursu Zarządzania Oświatą organizowanego przez Instytut Kształcenia EKO-TUR, Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli
