„ Możemy przygotować dzieci do egzaminów lub do życia.”
Dynamiczne przemiany cywilizacyjne, jakich jesteśmy świadkami, stawiają przed systemem kształcenia nowe wymagania.
Wcześniej tempo zmian nie było tak ogromne, a system szkolnictwa mógł się jakoś do nich dopasować. Jednak w XXI w. przestaje to być możliwe. Szkoła nie jest w stanie wyposażyć uczniów w wiedzę i umiejętności, które wystarczą im na kilkadziesiąt lat dorosłego życia. Nie wiemy bowiem, jakie nowe zawody przyjdzie im kiedyś wykonywać, w jakim kierunku zmieniał się będzie rynek pracy, jakich umiejętności będą wymagać od nich przyszli pracodawcy, jakimi narzędziami będą się posługiwać w swojej pracy itp.
Dzisiejsi uczniowie kilka razy w swoim życiu zmienią zawód, dlatego będą potrzebowali różnorodnych umiejętności. aby byli przygotowani do radzenia sobie w stale zmieniającym się świecie. Wiąże się to przede wszystkim z koniecznością wyposażenia młodzieży
w odpowiednie kompetencje.
Parlament Europejski zdefiniował kompetencje, jako „połączenie wiedzy, umiejętności
i postaw odpowiednich do sytuacji”. Oznacza to, że kompetencje polegają przede wszystkim na umiejętnym stosowaniu posiadanej wiedzy przy wykorzystaniu umiejętności i zdolności.
Można stwierdzić, że kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do zatrudnienia, samorealizacji i rozwoju osobistego, integracji społecznej, a także bycia aktywnym obywatelem. Odgrywają więc one szczególnie istotną rolę w życiu każdego człowieka zarówno w procesie uczenia się, aktywności społecznej, jak i zawodowej.
Na gruncie polskiej oświaty to w podstawie programowej kształcenia ogólnego wskazano umiejętności uznane za konieczne do uzyskania kompetencji kluczowych. Należy je rozpatrywać w kontekście zadań szkoły, do których należy rozwijanie tych umiejętności
u uczniów.
Zatem podstawa programowa nakłada na nauczycieli obowiązek stwarzania uczniom warunków do zdobywania następujących umiejętności:
1) sprawne komunikowanie się w języku polskim oraz w językach obcych nowożytnych;
2) sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także
kształcenie myślenia matematycznego;
3) poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji
z różnych źródeł;
4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowanie;
5) rozwiązywanie problemów, również z wykorzystaniem technik mediacyjnych;
6) praca w zespole i społeczna aktywność;
7) aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju.
Właśnie kształtowanie tych umiejętności ma zapewnić realizację kompetencji kluczowych.
ZALECENIE RADY z dnia 22 maja 2018 r.
w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie
Badania międzynarodowe, na przykład prowadzone przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w ramach Programu międzynarodowej oceny umiejętności uczniów (PISA) czy też realizowane przez tę samą organizację Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC), wskazują na utrzymujący się wysoki odsetek nastolatków i dorosłych mających niewystarczające umiejętności podstawowe.
W 2015 r. co piąty uczeń miał poważne trudności w osiągnięciu wystarczającego poziomu umiejętności w zakresie czytania ze zrozumieniem, myślenia matematycznego lub rozumienia zjawisk przyrodniczych.
W niektórych krajach nawet co trzeci dorosły ma umiejętność rozumienia i tworzenia informacji oraz rozumowania matematycznego jedynie na najniższym poziomie.
44 % ludności Unii ma niskie umiejętności cyfrowe lub nie ma ich wcale (19 %).
Z tego względu inwestowanie w umiejętności podstawowe jest obecnie tak istotne. Konieczne jest badanie nowych sposobów uczenia się na potrzeby społeczeństwa, które staje się coraz bardziej mobilne i cyfrowe.
Obecnie wymagania dotyczące kompetencji uległy zmianie w związku z rosnącą liczbą miejsc pracy poddanych automatyzacji, coraz istotniejszą rolą technologii we wszystkich dziedzinach pracy i życia oraz zwiększającym się znaczeniem kompetencji społecznych, obywatelskich i w zakresie przedsiębiorczości, które pozwalają zapewnić odporność
i zdolność dostosowania się do zmian.
Ustanowiono osiem kompetencji kluczowych, które zmodyfikowano 22 maja 2018r.
2006r. | 22 maja 2018r. |
| |
| |
Rozwijanie kompetencji kluczowych w szkole jest możliwe, gdy nauczyciel stworzy uczniom odpowiednie sytuacje dydaktyczne. Najlepiej takie, w których mają oni maksimum samodzielności i biorą sprawy w swoje ręce. Mogą współdecydować o tym, czym się będą zajmować, stawiają cele, planują i organizują swoją pracę, współpracują z innymi, poddają refleksji własne działania, korygują je, wyciągają wnioski.
Musi nastąpić więc zmiana tradycyjnych ról – ucznia i nauczyciela. Uczeń staje się osobą aktywną, decyzyjną, stawia sobie cele, planuje i organizuje swoją pracę oraz bierze odpowiedzialność za własne uczenie się.
Nauczyciel zaś, z osoby przekazującej wiedzę, przejmuje rolę wspierającą – doradcy, trenera, przewodnika, organizatora uczenia się. Nie narzuca rozwiązań, nie przydziela zadań ani nie wyręcza w ich realizacji. Powinien jedynie monitorować działania uczniów, udzielać im konsultacji, wspierać i podtrzymywać ich motywację.
Aby proces edukacji był skuteczny, należy:
- Ø Ograniczyć stosowanie metod podających.
- Ø Stosować metody i techniki aktywizujące, sprzyjające samodzielności myślenia
i działania, a także kształtowaniu pozytywnej motywacji do uczenia się. - Ø Organizować tak pracę, aby uczniowie mieli okazję zaspokajać swoje potrzeby.
- Ø Uatrakcyjniać zajęcia poprzez wprowadzenie efektu zaskoczenia, zaciekawienia, nowości, zabawy, bo to wzmaga zaangażowanie uczniów.
- Ø Wykorzystywać na zajęciach odpowiednio dobrane środki dydaktyczne.
- Ø Tworzyć małe grupy, które wymuszą aktywność wszystkich jej uczestników.
- Ø Tworzyć sytuacje, których uczniowie stają się eksperymentatorami i odkrywcami.
- Ø Zadbać o odpowiednie zagospodarowanie przestrzeni w sali i zgromadzenie bogatego warsztatu dla ucznia.
Uczenie się jest efektywne, gdy angażuje nie tylko umysł, ale i emocje, gdy daje uczniom możliwość bycia częściej twórczym niż odtwórczym. / K. Rau, E. Ziętek /
Szansę rozwoju kompetencji kluczowych dają rozmaite metody aktywizujace.
„Warto upowszechniać wśród nauczycieli wiedzę na temat kluczowych umiejętności XXI wieku, warunkujących powodzenie w przyszłym życiu społecznym i zawodowym. Dobrze jest uświadamiać konieczność powszechnego kształtowania wszystkich umiejętności podczas większości zajęć przedmiotowych, pozalekcyjnych, pozaszkolnych.
Oferty doskonalenia dla nauczycieli powinny zatem bardziej akcentować metody i formy pracy sprzyjające rozwijaniu kompetencji kluczowych.
