XXI wiek stawia przed oświatą wiele wyzwań, co z kolei ma istotny wpływ na funkcję dyrektora szkoły. Kim powinien być nowoczesny dyrektor? Charyzmatycznym liderem? Wszystkowiedzącym menadżerem? Twardym administratorem? Czy może jednak każdym po trochu? Wśród teorii zarządzania wiele jest takich, które udzielają mniej lub bardziej szczegółowych odpowiedzi w tym zakresie, ale czy są one jednoznaczne i ostateczne?
Zarówno ciągłe zmiany prawa oświatowego jak i kolejne reformy, wynikające z szybkiego przeobrażania się otaczającej nas społeczno-gospodarczej i politycznej rzeczywistości wpływają na zmiany w strukturze organizacyjnej szkół i placówek oświatowych oraz na formy ich funkcjonowania. To dlatego wysoko wykwalifikowana kadra kierownicza ma tak istotne znaczenie dla jakości edukacji w kraju. Dyrektorzy szkół potrafią już dzisiaj nie tylko nadzorować, kontrolować i stawiać wymagania swoim pracownikom, lecz potrafią także przekonywać ich do całych misji i celów, które mają stale podnosić standardy edukacyjne. Większość zarządzających w trakcie zdobywania zawodowego doświadczenia kreuje swoje własne style kierowania, czyli sposoby i metody, jakimi posługują się w stosunku do podwładnych, chcąc ich przekonać do pożądanych zachowań.
Wybór strategii zarządzania zasobami ludzkimi zależy przede wszystkim od zarządzającego – jego temperamentu, cech osobowościowych, wartości, które wyznaje i wizji, jaką posiada względem szkoły, którą zarządza. Oczywiście nie mniej ważni są pracownicy i nauczyciele placówki, ale na potwierdzenie tezy, że „duch dyrektora jest duchem całej szkoły” znajdzie się wiele niepodważalnych argumentów.
Należy bezwzględnie pamiętać, że nie ma jednak jednego idealnego stylu zarządzania, który sprawdzałby się w każdym zespole ludzkim. Dla zarządzającego zespołem dyrektora najważniejsza powinna być wiedza o sobie samym – o swoich wadach i zaletach, o tym, jaki jest jego styl działania oraz jakie inne style mogą w zarządzanym przez niego zespole sprawdzać się w bardziej skuteczny sposób? Dyrektor, przełożony, szef, który zdaje sobie sprawę zarówno ze swoich mocnych, jak i słabych stron potrafi elastycznie modyfikować swoje zachowanie, co więcej, potrafi odnaleźć się w wielu trudnych sytuacjach, z którymi wcześniej czy później będzie musiał się zmierzyć. Trudno jest osiągnąć trwały sukces w zarządzaniu, jeżeli dyrektor nie potrafi zidentyfikować własnego stylu kierowania. Najbardziej proste definicje „kierowania” określają ten typ aktywności jako sztukę realizowania czegoś za pośrednictwem innych ludzi. Definicje bardziej złożone zwracają już uwagę na podstawowe elementy kierowania, a mianowicie: planowanie, organizowanie, przewodzenie i kontrolowanie działalności członków organizacji oraz wykorzystanie wszystkich innych jej zasobów dla osiągnięcia założonych celów. Za organizację, przebieg i efekty tego procesu kierowania odpowiedzialny jest właśnie dyrektor, czyli osoba stojąca na szczycie formalnej struktury szkoły. Formalnego dyrektora nierzadko nazywa się liderem, czy przywódcą dla podkreślenia faktu, że obok formalnych uprawnień do zarządzania potrzebuje on również nieformalnego czynnika, jakim jest jego autorytet. Gdyby chcieć stworzyć najprostszą definicję autorytetu dyrektora, to można by postawić tezę, iż autorytet to suma jego siły i dobroci. Oczywiście z zastosowaniem starożytnej zasady „złotego środka”, ponieważ jeśli dyrektor okaże się „zbyt dobry” i łaskawy, to każdy z pracowników będzie robił, co chce, bez ponoszenia konsekwencji. Jeśli jednak lider okaże się zbyt surowy i wymagający, wkrótce jedynym motywatorem działań pracowników będzie strach i stres – a te nie wróżą udanej i owocnej współpracy. Niniejsza cykl artykułów będzie próbą określenia miękkich umiejętności każdego dyrektora w taki sposób, aby mógł on skutecznie i w przyjaznej atmosferze zarządzać placówką oświatową, dbając o jej rozwój i coraz wyższą jakość.
Anna Kozimor-Cyganik
