Efektem skutecznego prowadzenia edukacji antydyskryminacyjnej w szkole jest wykształcenie wśród uczniów i uczennic postawy obywatelskiej oraz szacunku dla pluralizmu i procesu demokratycznego. Dzieje się tak, gdyż uczy ona o różnicach między ludźmi związanych z identyfikacją grupową, tożsamością (np. płeć, pochodzenie, wyznanie) czy sytuacją społeczną (np. status majątkowy, niepełnosprawność) oraz o tym, jak emocjonalnie nacechowane spostrzeganie tych różnic może prowadzić do uprzedzeń i niesprawiedliwego traktowania. Uczniowie i uczennice podczas edukacji antydyskryminacyjnej powinni mieć możliwość krytycznego spojrzenia na swoje postawy oraz nauczenia się dialogu ze stanowiskami światopoglądowymi, których sami nie podzielają, a także rozwiązywania konfliktów bez użycia przemocy.
Rozwijanie empatii wobec społecznego „innego”, dociekliwości, zrozumienia i szacunku dla różnicy przy jednoczesnym sprzeciwie wobec nierówności społecznych i nierówności szans, to proces budujący dojrzałe postawy obywatelskie w społecznie zróżnicowanym świecie.
Bardzo ważnym elementem edukacji antydyskryminacyjnej jest wzmacnianie kompetencji reagowania na dyskryminację, czyli zarówno zapobiegania dyskryminacji, jak i interwencji z roli świadka.
Przeciwdziałanie dyskryminacji, która ma charter strukturalny czy też reagowanie na dyskryminację zdarzającą się w relacjach interpersonalnych, wymaga konstruktywnego, krytycznego podejścia do norm i zwyczajów społecznych oraz odwagi cywilnej.
Odwagę tę edukacja antydyskryminacyjna napędza przekazywaną wiedzą, wrażliwością społeczną, umiejętnościami oraz kształceniem postawy zaangażowania i współodpowiedzialności za środowisko społeczne. Jest zatem edukacja antydyskryminacyjna formą edukacji obywatelskiej, splata się z nią i ją wzmacnia.
Wielokulturowość
Zagadnienia związane z wielokulturowością trudno obecnie podnosić w oderwaniu od kwestii związanych z przeciwdziałaniem dyskryminacji. W szkole tematyka wielokulturowości pojawiać się może ze względu na różnorodność kulturową społeczności szkolnej lub z chęci wprowadzenia tematyki zróżnicowania kulturowego do programów prowadzonych zajęć i planowanych wydarzeń.
W pierwszym przypadku sensownym celem dla wdrażanej edukacji wielokulturowej jest stworzenie w placówce warunków do integracji dla osób (zarówno dzieci, jak i dorosłych) o innym niż polskie pochodzeniu oraz doprowadzenie do integracji całej społeczności szkolnej.
Przed integracją taką stoją nowe wyzwania, kiedy osiami zróżnicowania wśród dzieci stają się pochodzenie narodowe, język ojczysty, wyznawana religia, kolor skóry. Należy w takich sytuacjach mieć na uwadze ustawę o systemie oświaty, która stanowi, że „że szkoły i placówki publiczne umożliwiają uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka i w języku ojczystym oraz naukę własnej historii i kultury”. Oznacza to między innymi, że tam, gdzie społeczność uczniowska jest zróżnicowana pod względem pochodzenia, szkoły winny pokazywać różne treści i wzorce kulturowe, żeby każdy w szkole miał możliwość rozwoju swojej mniejszościowej tożsamości i odnalazł elementy, z którymi może się identyfikować. Można tego dokonać np. poprzez świadome używanie symboliki różnych kultur i wprowadzanie treści o kulturach innych niż większościowa w trakcie zajęć realizowanych w szkole.
Gdy natomiast społeczność szkolna jest w miarę monolityczna pod względem narodowym i religijnym i wydaje się podzielać ten sam zestaw wartości kulturowych, edukacja wielokulturowa może być sposobem na poszerzenie horyzontów – pokazującym złożoność świata i społeczeństw, z jaką uczniowie i uczennice z pewnością spotkają się poza wspólnotą lokalną.
Nauka taka jest szczególnie cenna w czasach wzmożonych migracji, powodowanych zarówno pobudkami zarobkowymi, jak i humanitarnymi, wywołujących dynamiczne przemiany społeczne i konfrontujących społeczeństwa i jednostki z pytaniami o własną tożsamość i dylematami jak utrzymać harmonię społeczną.
Edukację wielokulturową prowadzić można zarówno zgodnie ze standardami edukacji antydyskryminacyjnej, jak i w oderwaniu od nich. W tym drugim przypadku mamy najczęściej do czynienia z nauką faktograficzną, czasem folklorystyczną, która nie wpływa znacząco na postawy i nie buduje kompetencji społecznych.
Zdarza się, że tak prowadzona edukacja wzmacnia stereotypy i, mimo że przekazuje jakąś utartą wiedzę o „innym”, wcale nie przyczynia się do jego zrozumienia i nie przekłada się na umiejętność prowadzenia z tą „innością” dialogu.
Zdarza się także, że w szkołach organizowane są „festiwale wielokulturowe” z zamysłem, że przyniosą antydyskryminacyjny efekt, np. zniesienie uprzedzeń, ale ograniczające się w treściach to przekazania ciekawostek na temat „egzotycznego” kraju, pokazu zdjęć, tańców czy kulinariów.
Edukacja antydyskryminacyjna proponuje wyjście poza opisową naukę o kulturach w kierunku rozumienia ich w kontekście społecznym. Kontekst ten, uwzględniający kwestie związane z relacjami międzygrupowymi, władzą, historią kolonialną, obecnymi w społeczeństwie stereotypami i uprzedzeniami, tworzy pryzmat umożliwiający wyeliminowanie z podejścia do wielokulturowości etnocentryzmu, folkloryzacji oraz stereotypizacji na rzecz modelu nauczania rozumienia różnicy kulturowej, narodowej czy religijnej wspierającego kompetencje międzykulturowe.
To, co wyróżnia działania związane z wielokulturowością w szkole prowadzone metodyką edukacji antydyskryminacyjnej, to także dbałość o upodmiotawianie grup mniejszościowych i zagrożonych dyskryminacją np. poprzez włączanie ich do działań, dbanie o ich reprezentację czy oddanie im głosu w swojej sprawie
