Bartłomiej Jabłoński
Publiczna przestrzeń wirtualna w postaci mediów społecznościowych oraz stron internetowych została zalana, jest zalewana a zarazem zalewana dalej będzie przez tzw. rady coachingowe, które nagle wdrożyły się dynamicznie w trendy poza rzeczywistego świata. O ile porady – jakiejkolwiek natury – nie wydają się być czymś nowym, tak można zauważyć, iż zaistniała nowa moda na: uogólnienia, generalizacje, obiektywne przesądy (z nazwy), jakie nijak nie mają się do tego, jak zbudowana jest rzeczywistość ludzka. Właśnie dlatego wskazany problem wymaga interpretacji i szczegółowego zbadania.
Charakterystyka współczesnego coachingu
Przed przystąpieniem do właściwej oraz dokładnej analizy źródeł internetowych i naukowych, należy na początek wspomnieć – przytoczyć – czym coaching tak naprawdę jest oraz co w obecnych, współczesnych realiach go charakteryzuje.
Na stronie coachingdao.pl coaching został sklasyfikowany w następujący sposób[1]:
- Coaching kariery zawodowej i biznesu – Business coaching, Career coaching, Managemant coaching i tak dalej;
- Coaching grupowy – Team coaching on job, Coaching grupowy właściwy i tym podobne;
- Life coaching – Family coaching, Helth coaching, Parents’ coaching i tym podobne;
- Inne – Coaching psychologiczny, coaching somatyczny, coaching celebrytów i tak dalej.
Powyżej wskazana klasyfikacja ukazuje tylko, jak bardzo zjawisko coachingu się rozrosło i na jakie sfery życia to wszystko oddziałuje. Dotychczas cały proceder kojarzyć mógł się z biznesem, marketingiem lub rozwojem – tak wnioskować można z prywatnych obserwacji przestrzeni publicznej. Wraz z rozwojem branży wszystko ulega jednakże poszerzeniu, zmianie a ostatecznie scaleniu.
Ponadto w przypadku coachingu ważnym wskazaniem będą także cytaty, które coraz częściej są używane na różnych portalach społecznościowych typu: Instagram, Facebook czy nawet YouTube. Z racji na ich masowy i szeroko dostępny charakter, każdy użytkownik mógł zetknąć się z przytoczoną formą przekazywania informacji. Oczywiście cytowanie szerszych utworów jako pewien sposób udostępniania treści, nie jest czymś nieznanym. Ponadto nie należy to do działań prekursorskich XXI wieku. Jedyną nowatorskością w tej kwestii cieszy się fakt masowości i szerokiego dostępu do tych zasobów – szczególnie w kontekście coachingu.
Anna Zapór pisze o współczesnym coachingu i jego powszechności z kilku perspektyw, lecz charakteryzując współcześnie przejawy tego zjawiska stwierdza, że nabycie tytułu Coacha nie należy do kwestii trudnych, co w dużej mierze wynika z braku przepisów w owej kwestii[2].
Z powyższych informacji, które zostały tutaj przytoczone, współczesny coaching można scharakteryzować jako: masowy, szeroko dostępny, medialny, szeroko pojęty oraz nieregulowany (nieewidencjonowany)
Gdzie coaching jest szkodliwy
Kiedy udało się już scharakteryzować coaching, warto przejść do problemów z nim związanych. Zwrócić należy uwagę przede wszystkim na minusy i szkodliwości, jakie za całym zjawiskiem we współczesnym świecie idą.
Na portalu wartoszkolic.pl wady przedstawiono w sposób następujący: ,, W przypadku coachingu wadą może być brak konkretnych rozwiązań i scenariuszy odnośnie do danego problemu(…)nastawiony jest na motywowanie, nie zaś na przekazywanie konkretnej dawki wiedzy”[3]. Oczywiście w tym przypadku nie należy winić absolutnie samej metody, ponieważ nawet chęć przekazania dawki motywacji jest czymś potrzebnym. Problem natomiast pojawia się wtedy, gdy te same rady (szczególnie w social mediach) przekazuje się w takiej samej formie – bez indywidualnego kontekstu. Wtedy dochodzić może do dezorientacji i podważania przekazywanych metod. Takowy stan rzeczy występuje, ponieważ jedna metoda nie sprawdzi się u wszystkich, ponieważ pomiędzy ludźmi występują różnice: charakterologiczno-motywacyjne, psychologiczno-emocjonalne i tak dalej. Właśnie w tym więc przypadku coaching będzie szkodliwy, gdyż w przestrzeni wirtualnej traktuje jednostki jak zbitą masę, która pojmuje rzeczywistość w identyczny sposób. Takie przykładowe rzucanie ogólnych rad oraz cytatów może nie wystarczyć.
Drugim problemem jest – jak zauważa A. Zapiór – (Zapiór: za Nęcki; 2016) promocja ciągłego działania oraz prowadzenia skutecznych rozwiązań, co przyczynia się do i tak już rozwiniętego w zachodnich krajach pracoholizmu[4]. W tym przypadku jednak widać dużo więcej negatywów niż we wskazaniu pierwszym. Rozkłada się to przede wszystkim na kilka sfer życia ludzkiego:
– Samorealizację, która jest pozornie zaspokajana w ciągłej, lecz nie zawsze satysfakcjonującej pracy;
– Czas wolny, jaki przestaje istnieć albo jest w stanie ciągłego kurczenia się, ponieważ wciąż najważniejsze pozostaje wypełnianie celów i punktów na liście zadań (często także i w życiu prywatnym, gdyż coaching ma za powinność – jak to wcześniej wspomniano – ciągłą motywację, jaka ma prowadzić do zwiększonej – ,,całodobowej” – produktywności);
– Kontakty interpersonalne, ponieważ relacje takie jak przyjaźń czy koleżeństwo spontaniczne, zastępuje się interakcjami stricte pracowniczymi – zawodowymi – o czym również wspomina A. Zapiór.
W związku z tym najważniejszymi wadami coachingu są: umasowienie odbiorców (przekazywanie tych samych rad i motywacji dla ogółu w wirtualnej przestrzeni), promowanie nadproduktywności oraz braki w profesjonalizacji.
Oliwy do ognia dodaje fakt ciągłego promowania motywujących cytatów w mediach społecznościowych. Ograniczają się one do ni mniej, ni więcej takiej konstrukcji:
RYS. 1. Model przekazu motywujących treści w Mediach społecznościowych
Dynamiczny, bardzo ekspresyjny tekst typu ,,DZIAŁAJ!” àPublikacja cytatu w Mediach społecznościowych àWywieranie masowej, nie jednostkowej reakcji na odbiorcach
Źródło: opracowanie własne
Z powyższego modelu (RYS. 1.) można wywnioskować zależność, iż nieistotne, co w cytacie zostanie opublikowane, to i tak przyciągnie publikę, ponieważ zawiera silne dawki motywacji, które w czasach współczesnych uznawane są za szczególne wzorce do naśladowania. Jednakże bez uwzględnienia czynnika indywidualnego mogą one przynieść skutek odwrotny do zamierzonego, np. w przypadku nierealnych społecznie oczekiwań wobec jednostek. W związku z tym internetowe sentencje brane przez odbiorców treści bez krytycznej refleksji, doprowadzają często do gorszego samopoczucia i zastanowienia się nad prywatnym stanem produktywności, która bazuje na czynnikach ekonomiczno-społecznych.
Problem uogólnień – charakterystyka
W kontekście uogólnień trzeba zwrócić uwagę przede wszystkim na jeden termin. Mianowicie chodzi o stereotyp. Według słownika języka polskiego, stereotyp to ,,funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości”[5]. W kontekście problemu uogólnień można powiedzieć, iż takie banalizowania przejawiają się w myśleniu takim jak, np. ,,nie masz samochodu? – niewystarczająco pracujesz”, ,,nie znalazłeś miłości życia – to twoja wina!”, ,,nie jesteś bogaty, ponieważ się lenisz!”. Główną kwestią, którą trzeba tutaj poruszyć, jest właśnie ta stereotypizacja rzeczywistości związanej między innymi z pracą oraz motywacją. Dochodzi w tym miejscu do takiego wzorca myślowego, w którym nie zwraca się uwagi na inne czynniki życiowe, ale głównie na: motywację do pracy, zarobki, patrzenie na życie z punktu widzenia indywidualnego ,,podwórka”. Dochodzi ponadto do silnego ostracyzmu społecznego (za pośrednictwem social mediów), który nie pozwala na tłumaczenia inne niż: lenistwo, brak pracy, nie dbanie o siebie i tym podobne. Widać to dosłownie w każdej sferze życia: od ekonomicznej do interakcyjnej.
Poniższa sentencja (RYS. 2.) jest jedną z takich właśnie motywujących cytatów. Oczywiście stworzona została przez psychoterapeutkę, toteż osobę kompetentną. Jednakże nie chodzi o twórcę a sam przekaz, który staje się w ówcześnie ogromnym uproszczeniem. Nie chodzi tutaj tylko o słowa, ale i o kontekst, np. sukcesu, gdzie nie każda jednostka musi pojmować całą sprawę w ten sam sposób. W realiach kapitalistyczno-korporacyjnych osoby pracujące mają coraz mniej czasu na osiąganie ,,wewnętrznego spokoju”, ponieważ doświadczanie czegoś ważnego w rynkowej gospodarce, nie opiera się na prostych środkach. Wszystko obarczone zostaje realiami ekonomicznymi oraz globalnymi, np. na rynku mieszkaniowym, rynku pracy i tym podobne.
RYS. 2. Motywujący cytat
Źródło: M. Osińska-Białczyk, psychozytywnie.pl, Pozytywne cytaty, które zmienią Twoje życie na lepsze, 2015, https://www.psychozytywnie.pl/pozytywne-cytaty-ktore-zmienia-twoje-zycie-na-lepsze/ (dostęp: 06.03.2023)
Wszystko, co zostało tutaj przytoczone można podsumować wcześniej przytoczonym zarzutem – brak uwzględnienia indywidualnego kontekstu w treściach motywujących. Dochodzi do sporych uogólnień, jakie mniej czy bardziej mogą przyczynić się do pogłębiania oczekiwań, które będą niewykonalne dla jednostek w społeczeństwie.
Plusy coachingu, czyli nie tylko negatywnie o całej sprawie
Wyliczając wady coachingu nie można jednak zapomnieć o tym, iż posiada on także zalety, które zostały przykryte poprzez temat niniejszego artykułu. Wyżej wymienione problemy są oczywiście ważne i szalenie w realiach współczesnych istotne, lecz dla zachowania obiektywnego oraz szerokiego spojrzenia na rzeczywistość, trzeba wziąć pod uwagę również drugą stronę.
Jak podaje K. Alpern, coaching należy do zawodów przyszłościowych, jakie będą bardzo potrzebne na wciąż reformowanym przez mechanizmy rynkowe, rynku pracy. Ponadto autorka wskazuje na badanie, z którego jasno wynika, iż ,,(…)(Międzynarodowa Federacja Coachingu), coaching przyczynia się do podwyższenia osiągnięć zawodowych nawet o 70%, zarządzania biznesowego o 61%, zarządzania czasem o 57% oraz skuteczności zespołu o 51%”[6]. Jasno ukazuje to fakt, jakiego nie można bagatelizować i poprzez który należy patrzeć na związane z coachingiem sprawy dużo szerzej.
Pochylić należy się jeszcze nad tym, jakie szlachetne założenia podążają za coachingiem. Ma on ostatecznie prowadzić do zwiększonego samorozwoju, jakie na współczesnym rynku pracy jest bardzo istotny (jest to niemalże wyznacznik obecnych realiów). Przy czym także nie można zapomnieć o wszystkim, co przytoczone zostało wcześniej – powyżej.
Podsumowanie
Reasumując całość rozważań dotyczących problemu wskazanego w tytule artykułu, trzeba wskazać przede wszystkim, że: coaching jest różnorodny i nie można pojmować go w jednej tylko kategorii. Szereg spraw odnosi się do indywidualnych rozważań trenerów. Ponadto w coachingu dostrzeżone zostają wciąż problemy, jakie wymagają poprawy i dalszych rozważań, szczególnie w kwestii uogólnień oraz masowej, nie zawsze skutecznej narracji. W sprawie głównego problemu postawione zostały jeszcze dwa zilustrowane przykłady, które ujawniły zbyt mocne bagatelizowanie skutków masowego przekazywania motywujących treści na jednostki. Ostatecznie także wskazane zostały zalety działań stricte coachingowych, w celu przekazania pełnego obrazu zjawiska, jakim podejmowana sprawa jest. Jednoznacznie wskazuje to, że coaching wciąż wymaga dalszych badań a zarazem rozważań z wielu perspektyw (podejścia interdyscyplinarnego).
[1] Coachingdao.pl, rodzaje coachingu, https://coachingdao.pl/rodzaje-coachingu (dostęp: 28.02.2023)
[2] A.Zapiór, COACHING – NARZĘDZIE W RĘKACH [NIE] DOŚWIADCZONYCH TRENERÓW, Zeszyt naukowy, 2018, Kraków, s. 4
[3] Wartoszkolic.pl, Coaching i mentoring – różnice, podobieństwa, wady i zalety, https://wartoszkolic.pl/baza-wiedzy/coaching-i-mentoring-roznice-podobienstwa-wady-i-zalety/ (dostęp: 03.03.2023)
[4] A.Zapiór, COACHING – NARZĘDZIE W…, cyt., s. 5-6
[5] Sjp.pwn.pl, Stereotyp, https://sjp.pwn.pl/slowniki/stereotyp.html (dostęp: 05.03.2023)
[6] K. Alpern, hrpolska.pl, Perspektywa coachingu w Polsce, 2016, https://hrpolska.pl/rozwoj/czytelnia/perspektywa-coachingu-w-polsce (dostęp: 11.03.2023)
