Świadome poszukiwanie informacji zwrotnej pomaga szybciej korygować własne błędy i podążać we właściwym kierunku. Zdarza się jednak czasami, że nasz komunikat jest chybiony. Przekazany jest w taki sposób, że niewiele z niego wynika.
Uczeń mówi do nauczyciela po otrzymaniu oceny:
– Część uwag, jakie mi Pan przekazał były dla mnie bardzo miłe. Ale tych negatywnych zupełnie nie rozumiem.
Nauczyciel oczywiście może się oburzyć i zarzucić uczniowi, że ten nie słuchał go uważnie. Taka postawa pedagoga niczego pozytywnego nie może wnieść do rozmowy. W jaki sposób może ustosunkować się on do informacji zwrotnej, przekazanej przez ucznia w sposób nieuporządkowany?
Pierwsze pytanie nauczyciela do ucznia dotyczy informacji pozytywnej, jaką otrzymał:
– Proszę powiedz mi, która z wymienionych przeze mnie uwag pozytywnych była dla Ciebie szczególnie ważna? (ustalenie konkretów)
Drugie pytanie dotyczy informacji zwrotnej negatywnej, jaką otrzymał nauczyciel:
– Umówiliśmy się, że będziemy poznawać takie części mowy, jak podmiot, orzeczenie, przydawka i dopełnienie. Ty Mikołaju podczas swojej wypowiedzi pomyliłeś podmiot z orzeczeniem. I właśnie z tego fragmentu nie byłem w pełni usatysfakcjonowany. Czy teraz lepiej rozumiesz moją uwagę? (kryteria oceny)
Uczeń podziękował za ponowne przekazanie informacji zwrotnej, która była czytelna i odwoływała się do wcześniej ustalonych kryteriów.
Jakie z tego fragmentu wynikają refleksje?
Pierwsza z nich – oczywista, że uczeń w sposób nieczytelny przekazał informację zwrotną nauczycielowi. Druga dotyczy umiejętności pedagoga, który potrafi przekształcić nieprecyzyjną informację w czytelny komunikat. Trzecia uświadamia nauczycielowi jego błędy w dawaniu informacji zwrotnej uczniowi.
Przykład ten pokazuje, jak w naturalny sposób można doskonalić umiejętność przekazywania informacji przez ucznia i nauczyciela.
Przypominam, że jeżeli dajesz informację zwrotną, pomagasz w ten sposób drugiej osobie. Pomoc będzie efektywna dopiero wtedy, kiedy strona przeciwna zrozumie intencje przekazywanego komunikatu. Aby mogło to nastąpić powinny być zastosowane wszystkie elementy informacji zwrotnej, na które zwracałem już uwagę w poprzednich opracowaniach. Jednym z nich są kryteria i do nich powinien się odwołać nauczyciel w przekazywaniu informacji zwrotnej uczniowi.
W omawianej sytuacji uczeń mimo otrzymanego komunikatu nie do końca wiedział, jakie są słabe i mocne obszary, nad którymi powinien popracować. W przekazie nauczyciela zabrakło podstawowego elementu, czyli wskazówek dla ucznia do doskonalenia.
Jeżeli Ty prosisz o informację zwrotną, robisz to świadomie po to, aby ona mogła pomóc Ci w Twoim doskonaleniu. Nauczyciel w naszym przykładzie miał świadomość roli, jaką informacja zwrotna poszukiwana od ucznia odgrywa w jego rozwoju. Dlatego też, tak dużo uwagi poświęcił na jej doprecyzowanie.
Zdarzają się sytuacje, kiedy opiekunowie w sposób niewłaściwy przekazują informację zwrotną, a podopieczni nie ma takiego przywileju, aby na nią odpowiedzieć. Wtedy przekazana informacja nie daje pożądanego efektu. Uczeń wówczas czuje się zagubiony.
Jeszcze większym problemem będzie powielanie przez nauczyciela przy kolejnej ocenie tego samego błędu. W tym przypadku siła informacji zwrotnej traci na swojej mocy.
Mówiliśmy o zdarzeniu, kiedy uczeń popełnia błędy w przekazywaniu informacji zwrotnej, ale wynikają one z braku jego umiejętności. Teraz chciałbym zwrócić uwagę na błędy jej komunikowania w przypadku zdenerwowania, urażenia lub bezsilności ucznia. Jak poradzić sobie w takiej sytuacji?
Po pierwsze, nie lekceważmy emocji, które towarzyszą temu wydarzeniu. Pomocna będzie nasza świadomość, że uczeń ma do nich prawo. Ocenianie przez nas podkręca tylko stan napięcia w budowanych relacjach. Zaakceptujmy ten fakt i pomóżmy uczniowi zdystansować się do zaistniałej sytuacji i wspólnie pokonajmy drogę od ataku na człowieka do ataku na problem. Kiedy takie wydarzenia mają miejsce? Wtedy, gdy uczeń uważa, że ocena jest niesprawiedliwa. Wysłuchajmy jego punkt widzenia. Odwołajmy się do kryteriów, ponieważ pomogą nam one wypracować obiektywną ocenę tego konfliktu. Doprecyzujmy pole rezerw do doskonalenia. Wskażmy, na jakie wsparcie może liczyć uczeń.
Kiedy uświadomimy sobie, że tak poważnie traktujemy nieobiektywną informację zwrotną przekazaną w emocjach, to dopiero teraz możemy zobaczyć, jak na jej podstawie budujemy obraz fałszywego świata i podejmujemy błędne decyzje.
W naszych dotychczasowych rozważaniach skupiliśmy się na relacjach nauczyciel – uczeń. W szkole, jako grupa społeczna funkcjonuje również klasa. Podczas lekcji, uczniowie na bieżąco przekazują sobie informację zwrotną popełniając przy tym sporo różnych błędów. Przy tej okazji dotykają i ranią się wzajemnie, co ma wpływ na zaburzenie relacji między nimi. Najlepszą osobą, która może im w tym problemie pomóc jest nauczyciel. Żeby wyjaśnić to zjawisko bliżej, odwołam się do przykładu:
Marek kolejny raz narzuca innym własne pomysły i nie daje kolegom dojść do słowa.
– Czy możesz choć na chwilę się uciszyć? Ty zawsze wpychasz się przed innych! My także mamy pomysły – krzyknął Jasiek.
Po tak przekazanej informacji zwrotnej Janek z pewnością poczuje się dotknięty. I zacznie zachowywać się destrukcyjnie. W tym przypadku nauczyciel powinien pomóc nie tylko Jankowi, ale także i Markowi. Ponieważ zachowania jednego i drugiego były niewłaściwe, dobrze byłoby, gdyby nauczyciel porozmawiał z nimi indywidualnie. W pierwszej kolejności z Jankiem za pomocą pytań:
– Janku, jak myślisz, czy dla innych jest ważne, aby ich pomysły mogły być także uwzględniane?
lub:
– Jak myślisz, jak czują się inni, gdy nie mogą przeforsować własnych pomysłów?
Nauczyciel za pomocą pytań uświadamia problem, a uczeń sam szuka własnych rozwiązań i bierze za nie odpowiedzialność.
Jest przecież i Marek, który przekazał destrukcyjną informację zwrotną. Jemu także trzeba pomóc, jak ma ją konstruować zgodnie z przyjętymi zasadami. Nauczyciel przypomina uczniowi o kryteriach, jakie obowiązują w klasie podczas dyskusji i pomaga mu stworzyć poprawny komunikat, który powinien przekazać Jankowi.
W powyższym przykładzie mamy do czynienia z mediatorem, który dba o zasady komunikowania się, natomiast nie jest stroną i nie ocenia meritum problemu.
Dobrze mieć świadomość, że o sukcesie przekazywanej i przyjmowanej informacji zwrotnej decyduje sporo detali. A tylko o niektórych z nich w tym fragmencie wspomniałem.
