Na przestrzeni roku szkolnego wielokrotnie poddajemy ewaluacji nasze działania. Często końcówka roku szkolonego jest czasem, kiedy w naszych szkołach zespoły zadaniowe przygotowują raporty z przeprowadzonej autoewaluacji (ewaluacji wewnętrznej). Systematyczne monitorowanie działań, zbieranie informacji, refleksja podczas analizy wyników, to często klucz do szkolnego sukcesu. Prowadzenie każdego rodzaju ewaluacji wymaga od nauczyciela przyjęcia postawy badawczej: postawy badacza własnej praktyki.
Aby czas przeznaczony na prowadzenie działań nie był czasem straconym, warto podjąć próbę zbudowania systemu efektywnej ewaluacji, na miarę możliwości swojej szkoły (placówki)
Ważnymi cechami efektywnej ewaluacji są: jawność celów, transparentność kryteriów, zaangażowanie uczestników, dostępność narzędzi, dostępność danych, wykorzystanie wyników do planowania, upowszechnianie wyników, efektywność rezultatów wprowadzanych zmian. Już na etapie planowania decydujemy się na wybór metod, jakimi będziemy zbierać potrzebne nam informacje. Odpowiedni dobór metod może nas często uchronić przed nadmierną „papierologią”. Godne polecenia są alternatywne metody ewaluacyjne, które mogą być równie efektywne, jak tradycyjne.
List do przyjaciół – to metoda z grupy indywidualnych, za pomocą których uczestnicy wyrażają swoje opinie dotyczące wskazanych obszarów pracy szkoły. Zadanie dla uczniów: „Wyobraź sobie, że jesteś gościem z obcego kraju. Spędzasz czas z uczniami w szkole, ale dla nich jesteś niewidoczny. Teraz piszesz list do swoich przyjaciół, opisujesz obserwowaną szkołę.” Uczestnicy piszą listy, następnie mieszają je, dzielą pomiędzy grupy i w grupach dokonują oceny zawartych informacji i opinii. Wskazują np. informacje w ich ocenie najważniejsze, najbardziej zaskakujące. Wyniki przedstawiają całej grupie, dyskutują. Treść listu może również dotyczyć obserwacji wybranych lekcji czy innych szkolnych działań.
Profil szkoły – w dużym uproszczeniu to pomysł na rozmowy z wykorzystaniem mapy szkoły. W dyskusji panelowej uczestniczą przedstawiciele całej szkolnej społeczności: uczniowie, nauczyciele, rodzice, pracownicy administracyjno-obsługowi. Przedstawiciele poszczególnych grup, przedstawiają i uzasadniają swoje stanowisko, pomagając sobie wcześniej opracowanymi przez grupy argumentami. Po omówieniu wskazanych do ewaluacji obszarów tworzy się wspólny dokument: „Nasze mocne strony i nasze problemy”. Na zakończenie sporządza się raport z ewaluacji wewnętrznej .
Obserwacja koleżeńska – to rodzaj obserwacji wspierającej. Nauczyciele tworzą pary, wzajemnie obserwują swoje lekcje i przekazują partnerowi uwagi dotyczące uczenia się, nauczania, reakcji na trudności w uczeniu się i innych spraw, jakie mają miejsce w klasie. Pozytywny jest koleżeński charakter tych obserwacji, które toczą się w atmosferze zaufania. Przed obserwacją należy ustalić, co będzie obserwowane, na jakie aspekty lekcji obserwator będzie zwracał uwagę, w jaki sposób będzie przekazywał informację zwrotną oraz jak będzie wyglądał arkusz obserwacji. Obserwacja koleżeńska może mieć charakter porozumienia między parą nauczycieli bądź funkcjonować w szerszych szkolnych ramach, Bardzo ważne w tej metodzie jest to, aby podczas obserwacji i omawiania opierać się na faktach, a nie na opiniach i ocenianiu. Przedstawiamy lekcję „jak lustro”, skupiamy się na wybranych konkretnych elementach lekcji lub zachowania. Stosujemy komunikat „ja” a nie „ty” , np.: „ w pewnym momencie (ja) zauważyłam, że nie zwróciłaś uwagi uczniowi…” , „ Usłyszałam (ja), że mówisz głosem, który uznaję za podniesiony” , zamiast: „(ty) krzyczałaś na ucznia” .
Cień (w ślad za,) – obserwator niby cień podąża przez wyznaczony czas za uczniem, klasą, nauczycielem. Ta forma szczególnie nadaje się, kiedy chcemy obserwować coś przez dłuższy czas i w różnych warunkach. Mamy szczególną okazję do ustalenia różnych schematów powtarzających się w czasie, otrzymujemy przekrój tego, co dzieje się w klasie, szkole. Ze względów etycznych osoby, którym będziemy przez dłuższy czas towarzyszyć, należy wcześniej poinformować tak, by były świadome w jakim celu prowadzona jest obserwacja. Tę metodę polecam szczególnie. Zapewniam, że jest ciekawym doświadczeniem. Warto zaplanować cały dzień na obserwację : „ w ślad za klasą…”.
Informacja dla przybysza – każdy uczeń w klasie otrzymuje kartkę/kilka kartek. Zadanie dla uczniów: „Wyobraź sobie, że do Waszej klasy wejdzie nowy uczeń. Każdy z Was ma możliwość przekazania jednej lub kilku informacji czy wskazówek, które są dokończeniem zdania: „W naszej klasie najważniejszą sprawą jest…”. Następnie dzielimy uczniów na grupy, każda grupa otrzymuje część kartek i polecenie: „Wejdźcie proszę w rolę nowego ucznia. Co byście pomyśleli o klasie (szkole) po przeczytaniu tych karteczek? Zapiszcie swoje opinie na plakacie”. Każda grupa przedstawia swoje wrażenia , następnie dokonuje się oceny wyników: w jakich obszarach grupy są zgodne, które z tych wskazówek, informacji nie są godne polecenia?
Gadająca ściana – to forma o charakterze opiniotwórczym. Ze względu na otwartość wypowiedzi, nie ograniczamy uwagi uczniów pytaniami. Na ścianie, drzwiach umieszczamy arkusz szarego papieru, tak, by każdy uczeń miał do niego swobodny dostęp, z napisem „Gadająca ściana”. Prosimy uczniów, aby w czasie na podsumowanie lekcji (ostatnie 5 minut) na arkuszu wyrazili swoje opinie na temat lekcji (lub dnia w szkole/w wersji rozszerzonej). Można rozdać karteczki samoprzylepne do zapisania swoich opinii i umieszczenie ich na plakacie.
„ Do jakiego stopnia moja szkoła jest dobra?” – warto szukać odpowiedzi na to i podobne pytania. Odpowiedź będzie możliwa, jeśli weźmie się pod uwagę informacje pochodzące z różnych źródeł. Ewaluacja ma nam pomóc zrozumieć istotę i sens tego wszystkiego, co w szkole się dzieje. Spośród różnych funkcji, jakie przypisuje się ewaluacji, wspieranie i inspirowanie do rozwoju to najcenniejsze rezultaty naszych działań,
Wykorzystałam materiały:
- SEO, Era ewaluacji w edukacji, Materiały szkoleniowe, 2013
- Red. G. Mazurkiewicz, Jak być jeszcze lepszym?, WUJ, Kraków, 2012
- SPLO ( 2013-2015), materiały szkoleniowe
