Termin zarządzanie, funkcjonujący w wielu dziedzinach życia, został zaszczepiony również na gruncie szkolnym, gdzie już od początku lat dziewięćdziesiątych mówimy o tzw. zarządzaniu edukacyjnym. Takie menedżerskie podejście koncentruje się na sferze formalno-prawnej, finansowej, organizacyjnej i technicznej szkoły, co według wielu ma mieć znaczący wpływ na poprawę jakości efektywności jej pracy. W wyniku fundamentalnych zmian, jakie nastąpiły w ostatnich dziesięcioleciach w edukacji, inaczej postrzegana jest odpowiedzialność i rola dyrektora. Współczesna edukacja wymaga od dyrektorów, aby byli nie tylko menedżerami oświaty, ale również przewodzili całemu środowisku szkolnemu celem zapewnienia efektywnego procesu uczenia się uczniów i rozwoju nauczycieli. Dyrektor jest tu predysponowany do bycia przywódcą edukacyjnym, do bycia dyrektorem-liderem. Bowiem „Liderzy pełnią trzy istotne funkcje, które zjednują im ludzi:
– łączą reprezentowane przez siebie całe firmy z celami podwładnych: stymulują proces ich powstawania i realizacji,
– wzbudzają entuzjazm,
– wydobywają z ludzi to, co w nich najlepsze.” (I. Majewska Opiełka, Sukces firmy, str.49).
Na dyrektorów szkół nałożone są konkretnie sprecyzowane zadania dotyczące wykształcenia u młodego pokolenia określonych cech, postaw, wartości, wiedzy, kompetencji i akceptowalnych wzorców wychowawczych. By sprostać temu zadaniu dyrektorzy powinni się legitymować kompetencjami i zdolnością wywierania wpływu na członków organizacji. Na tak rozumiane przywództwo składają się następujące kompetencje:
– edukacyjne, określające specyfikę wszystkich innych kompetencji, które służą centralnemu edukacyjnemu celowi jakim jest rozwój ucznia;
– techniczne: mają wpływ na sprawne zarządzanie pracą szkoły;
– interpersonalne: budowanie prawidłowych relacji i skutecznej komunikacji z pracownikami, uczniami, rodzicami. Pozyskiwanie do współpracy jak największej liczby podmiotów, docenianie i wykorzystywanie wszystkich zasobów również tych cechujących się różnorodnością i odmiennością. Niezwykle ważną cechą mieszczącą się w tej kategorii jest umiejętność dzielenia się przywództwem i odpowiedzialnością za podjęte działania.
– intrapersonalne: dyrektor powinien nieustannie rozwijać i wzmacniać swoje przywódcze kompetencje. To ta profesjonalna samoświadomość o nabywaniu i rozwijaniu swoich umiejętności decyduje o tym, że można się stać dobrym dyrektorem. Według bowiem badań w przypadku bycia przywódcą edukacyjnym nie chodzi o to, aby zajmować w szkole stanowisko dyrektora, ale żeby tym dyrektorem się stawać. Pozycja dyrektora wzrasta gdy jest on postrzegany jako osoba wiarygodna, nieustannie ucząca się i dbająca o swój rozwój zawodowy.
– kulturowe: dyrektor buduje system normatywny szkoły w oparciu o jej wartości sprzyjające realizacji celów edukacyjnych. Pożądane jest, aby dyrektor tak zarządzał placówką, aby do tego sposobu zarządzania byli przekonani wszyscy zainteresowani. Umiejętnie włącza ich do tworzenia koncepcji szkoły.
Z badań przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii wynika, że dobry przywódca edukacyjny posiada cechy mające odzwierciedlenie w jego zachowaniu. To te cechy decydują, że jest on w stanie skupić wokół siebie innych pracowników i zachęcić ich do osiągania bardzo wysokich wyników. Aby zbudować swoją pozycję dyrektor powinien:
– być kreatywnym, kompetentnym, nastawionym na współpracę;
– kierować się w pracy wartościami;
– być otwartym na zmiany i gotowym do uczenia się od innych;
– przejawiać elastyczność w planowaniu i działaniu;
– nie trzymać się kurczowo raz ustalonych reguł;
– troszczyć się o dobro szkoły i o dobro wszystkich osób związanych ze szkołą;
– mieć bardzo wysokie oczekiwania w stosunku do samego siebie i wobec innych;
– budować oparte na zaufaniu i wzajemności relacje w szkole i w jej otoczeniu;
– dążyć do wzbogacania pozytywnych doświadczeń nauczycieli, tworząc warunki do ich partycypacji w przywództwie i podejmowaniu kluczowych decyzji i obowiązków w szkole;
– potrafi być odporny emocjonalnie i optymistyczny.
Lucyna Bajak – uczestniczka kursu kwalifikacyjnego
