Współczesna szkoła to szkoła otwarta, szkoła, która nie zamyka się na kulturę, sztukę, sport, środowisko lokalne, szkoła, która potrafi jak najlepiej korzystać z tego, co ją otacza. W koncepcjach nowoczesnej szkoły dużą wagę przykłada się do powiązania szkoły i środowiska lokalnego. Szkoła powinna budować więzi społeczne, powinna spełniać w stosunku do środowiska różnorakie funkcje, powinna budować wspólnie z różnymi instytucjami sojusz, którego celem będzie wspomaganie młodego człowieka w jego rozwoju. Głównym założeniem postulowanych w oświacie zmian jest szerokie uwzględnienie w działaniach dydaktycznych szkoły jej środowiska lokalnego. Placówkę edukacyjną można zakorzenić w lokalnej społeczności na różne sposoby. Pokazują to wyniki badań opisane przez Kamilę Hernik i Karolinę Malinowską w poradniku dla nauczycieli i dyrektorów „Jak skutecznie współpracować i komunikować się z rodzicami i społecznością lokalną?”[1] Autorki, opierając się na badaniach, wskazały konkretne przykłady „zakorzenienia” szkoły w środowisku lokalnym. Były to następujące działania:
- Wykorzystanie kontekstu lokalnego (uwzględnienie kontekstu lokalnego w dokumentach szkoły np. nadanie szkole imienia osoby działającej na rzecz danej miejscowości)
- Korzystanie z lokalnych zasobów – realizacja zajęć poza szkołą ( zajęcia w terenie np. plastyczne, sportowe, przyrodnicze, historyczne itp.)
- Korzystanie z lokalnych zasobów – zapraszanie na lekcje mieszkańców w roli ekspertów (spotkania z przedstawicielami różnych zawodów i reprezentantami lokalnych instytucji)
- Kultywowanie lokalnych tradycji (rozmowy z mieszkańcami – świadkami historii, tworzenie izb pamięci, nauka lokalnej gwary)
- Specjalizacja szkoły albo „tradycja wynaleziona” (wymyślanie określonego profilu, który staje się marką szkoły i na którym opiera ona programy edukacyjne, wykorzystujące lokalny potencjał)
- Współdecydowanie o lokalnych sprawach (udział uczniów w Młodzieżowej Radzie Miasta, działania uczniów na rzecz środowiska lokalnego).
Pisząc o współpracy szkoły ze środowiskiem lokalnym nie sposób nie wspomnieć o współpracy z instytucjami z otoczenia szkoły. Współpraca ta może pełnić funkcję edukacyjną, wychowawczo-opiekuńczą, promocyjną, integracyjną i prewencyjno-profilaktyczną. Rozmaite instytucje, wypełniając swoje zadania, podejmują współpracę z innymi podmiotami, w tym ze szkołami, co wynika m.in. z powiązania różnych systemów na poziomie lokalnym – np. systemu edukacji (szkoły), administracji samorządowej (urzędy gmin), kultury (gminne ośrodki kultury, biblioteki), bezpieczeństwa (policja, straż gminna, straż pożarna), opieki socjalnej (ośrodki pomocy społecznej), etc. [2] – piszą autorki.
Jaką rolę w organizowaniu współpracy szkoły z instytucjami lokalnymi ogrywa dyrektor? Jaka jest jego funkcja w budowaniu więzi ze środowiskiem lokalnym? Warto zastanowić się nad tą kwestią. Wraz z zachodzącymi w edukacji zmianami zmieniły się również zadania dyrektora szkoły. Do tej pory jego działania koncentrowały się głównie na zapewnieniu właściwego procesu dydaktyczno-wychowawczego i opiekuńczego. Obecnie, jak zauważa Monika Kaczmarek-Śliwińska, dyrektor-lider, aby spełnić oczekiwania społeczne, powinien zmienić swoją dotychczasową rolę i styl dyrektora-zarządcy przekształcić w dyrektora-lidera potrafiącego budować wartości szkoły/placówki w oparciu o dialog, porozumienie i partycypację społeczną z otoczeniem wewnętrznym i zewnętrznym. Wymagać to będzie zarówno świadomości istnienia różnych grup społecznych w otoczeniu organizacji, jak również kompetencji nawiązywania i podtrzymywania relacji oraz perspektywicznego myślenia o potencjalnej współpracy, również tej wykraczającej poza ramy zwyczajowo pojmowanej edukacji i wychowania.[3] Dyrektor jako lider edukacyjny powinien zastanowić się nad wyborem podmiotów, z którymi powinien lub będzie musiał współpracować. To on będzie nawiązywał tę współpracę, a od niej będzie w pewnym sensie zależeć jakość pracy szkoły. Dyrektor-lider tworząc strategię funkcjonowania szkoły, powinien uwzględnić zasoby środowiska, w którym funkcjonuje placówka i umiejętnie je wykorzystać. Lokalne zasoby mogą być bardzo bogate. Mogą pomóc zarówno nauczycielom w ich pracy dydaktycznej, jak i uczniom, umożliwiając im wszechstronny rozwój i pomoc w sytuacjach specjalnych. Dyrektor szkoły jest koordynatorem współpracy szkoły z instytucjami lokalnymi, a od jego postawy w tym zakresie zależy sukces szkoły i jej promocja w środowisku.
Renata Kamińska – uczestniczka Kursu Zarządzania Oświatą organizowanego przez Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli Eko-Tur
[1] Hernik K. Malinowska K., Jak skutecznie współpracować i komunikować się z rodzicami i społecznością lokalną? Poradnik dla nauczycieli i dyrektorów, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2015.
[2] Tamże, s. 63.
[3] Kaczmarek-Śliwińska M., Rola dyrektora jako lidera w środowisku, [w:] Mazurkiewicz, G.( red.) Przywództwo edukacyjne. Zaproszenie do dialogu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
