Wcześniejsze części cyklu o informacji zwrotnej znajdą Państwo tutaj i tutaj.
Odbiór informacji zwrotnej
Bardzo dużo uwagi poświęciliśmy przekazywaniu informacji zwrotnej i warunkom, jakie muszą być spełnione, aby informacja zwrotna oddała intencje osoby, która tę informacje przekazuje. Analizowaliśmy korzyści, jakie ta osoba wynosi z przekazanej informacji. Sprzężenie zwrotne to zasada wzajemnego przekazywania informacji zwrotnej. Ważnym więc elementem tego procesu jest umiejętność przyjmowania informacji zwrotnej, a także jej świadome poszukiwanie. Przekazywanie i odbieranie informacji zwrotnej czyni ten układ partnerskim i jest w nim zachowywana zasada wzajemnej podmiotowości. W tym modelu rozwijają się obie strony tego kontaktu.
Przekazywanie informacji zwrotnej przez nauczyciela uczniowi jest dość trudną umiejętnością, bo wymaga uwzględnienia wielu czynników, które czynią tę informację skuteczną. Natomiast przyjmowanie informacji zwrotnej od ucznia przez nauczyciela to problem bardziej skomplikowany. Nauczyciel powinien dać wewnętrzną zgodę uczniowi do przekazywania informacji zwrotnej – a szczególnie konstruktywnej krytyki z wiarą, że ta informacja przyczyni się do jego doskonalenia, a także pomoże mu tworzyć nową jakość w relacjach nauczyciel – uczeń.
Jeżeli nauczyciel uświadomi sobie, że ma trudności z przyjmowaniem informacji zwrotnej – to już pierwszy krok do sukcesu. Następnie powinien przeanalizować wszystkie bariery, które utrudniają mu przyjmowanie informacji zwrotnej. Próba pracy nad usuwaniem barier jest ostatnią fazą w doskonaleniu się w obszarze przyjmowania informacji zwrotnej.
Najlepszym źródłem do rozwoju nauczyciela jest otrzymywanie informacji zwrotnych od uczniów. Wiąże się to ze zmianą paradygmatów jego pracy, ale ten wysiłek jest opłacalny, bo w najbardziej skuteczny sposób daje szansę nauczycielowi doskonalenie. Serdecznie zapraszamy do tego wysiłku bo od wysiłku nauczycieli i uczniów zależy, czy w praktyce informacja zwrotna stanie się częścią kultury pracy szkoły.
Co robić kiedy ludzie nie chcą przyjmować informacji zwrotnej?
Nie jesteśmy w stanie unikać kontaktów z uczniami, z którymi trudno jest dojść do porozumienia. Przekazywanie im informacji zwrotnej, szczególnie konstruktywnej krytyki jest wielkim problemem. Taka sytuacja jest dla nauczyciela nowym wyzwaniem. Zmusza go do poszukiwania w sobie nowych rezerw, i uczenia się umiejętności przekazywania konstruktywnej krytyki. W szkole, w której przekazywanie informacji zwrotnej wpisane jest w kulturę jej funkcjonowania, a kryteria oceniania i wychowania są wypracowanie wspólnie z uczniami, groźba negatywnej reakcji ze strony ucznia odchodzącego od tych kryteriów jest naprawdę niewielka. Zrozumienie, z jakiego powodu uczniowie nie są gotowi do przyjmowania od nas informacji zwrotnej, jest kluczowym warunkiem skutecznego komunikowania się za pomocą informacji zwrotnej.
Lista najczęstszych przyczyn trudności w odbieraniu informacji zwrotnej:
- Lęk ucznia przed oceną nauczyciela.
- Brak poczucia bezpieczeństwa ucznia w kontakcie z nauczycielem.
- Ograniczona możliwość ucznia do przyjęcia konstruktywnej krytyki.
- Lęk ucznia przed oceną innych uczniów, jeżeli krytyka jest przekazywana na forum klasy.
To tylko niektóre powody. Tych przyczyn jest zdecydowanie więcej. Rozumienie przez nauczyciela, dlaczego uczniowie zachowują się w taki, a nie inny sposób pomaga mu dobierać informację zwrotną do ich indywidualnych możliwości.
Jeszcze raz przypominam, że informacja zwrotna ma tylko wtedy sens, jeżeli uczeń tę informację przyjmuje. Takie założenie zmusza nauczyciela do tworzenia optymalnych warunków w przekazywaniu tej informacji.
Jak zachowują się uczniowie, którzy odrzucają konstruktywną krytykę?
- Nie przyjmują od nikogo konstruktywnej krytyki z zasady.
- Nie zgadzają się z przekazaną przez nauczyciela negatywną informacją zwrotną.
- Nie dają prawa nauczycielowi do konstruktywnej krytyki.
- Zachowują się emocjonalnie, płaczą, wpadają w gniew, manipulują.
Kryteria oceniania i zachowania
Kryteria oceniania i kryteria zachowania są drogowskazami dla ucznia i dla nauczyciela. Dla ucznia – czego ma się uczyć i jak postępować. Dla nauczyciela – jak uczyć, czego wymagać i jak prowadzić pracę wychowawczą. Jeżeli uczeń zna kryteria, a nauczyciel się do nich odwołuje w procesie nauczania i wychowania, to obaj mają wspólny, jednoznaczny punkt odniesienia. Dzięki temu znacznie rzadziej dochodzi do rozbieżności we wzajemnych oczekiwaniach. Kryteria powinny być opracowane przed oceną ucznia lub rozmową dyscyplinującą. Każdy uczeń i każdy nauczyciel powinien znać kryteria obowiązujące w szkole. Wypracowywanie kryteriów wychowawczych może być interesującym działaniem w realizacji założeń Szkoły Przyjaznej. Ważne jest, aby już podczas realizacji tego projektu, kiedy będziemy prowadzić spotkanie dyscyplinujące, można było się odwołać do już wypracowanych kryteriów wychowawczych. W kryteriach jest zawarty kierunek programu wychowawczego szkoły, jasny dla ucznia i nauczyciela.
Pokazaliśmy rolę informacji zwrotnej w środowisku szkolnym. Wykazaliśmy, jak ważne jest to narzędzie w ocenianiu kształtującym i w budowaniu klimatu szkoły. Informację zwrotną można porównać do deszczu. Bez niego niewiele roślin może przetrwać, a co dopiero rozkwitnąć. Narzędzie to stało się podstawowym narzędziem komunikacji interpersonalnej, źródłem informacji do własnego rozwoju. Z niego korzystają wszyscy ci, którzy chcą budować relacje partnerskie, a na kontakt patrzą w sposób perspektywiczny. Namawiam Państwa do doskonalenia tego narzędzia.
Jestem przekonany, że pozwoli ono Wam lepiej komunikować się ze światem zewnętrznym i da większą satysfakcję przy rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych.
