Obniża się dolna granica adolescencji, co może być związane z szybszym dorastaniem uczniów, powodowanym oddziaływaniem różnych czynników społecznych. Z drugiej strony wiele bodźców wpływa destrukcyjnie na kształtowanie się tożsamości młodego człowieka. Wśród nich często wymienia się naciski ze strony dorosłych, rówieśników i mass mediów, presję do dokonywania określonych wyborów, ingerencję człowieka w świat przyrody, materializację życia, lekceważenie chorób społecznych, zanik autorytetów, brutalizację i wulgaryzację życia, czy bezrobocie.
Podchodząc do analizy zjawiska zachowań autodestrukcyjnych wśród młodzieży należy dotknąć tematu, jakim jest zagadnienie zaburzeń zachowania. Są one kategorią bardzo pojemną, w związku z czym, przed szkołą i innymi placówkami stoi wyzwanie zmierzenia się z wieloaspektowymi problemami, które mogą w znaczny sposób zaburzać pracę edukacyjną i dydaktyczną. Stąd konieczność, po pierwsze – świadomości uwarunkowań zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży, po drugie – form i metod pracy, które mogą oddziaływać profilaktycznie, bądź interwencyjnie na skutki zaburzeń psychicznych.
Informacje na temat działań i zadań związanych z promocją zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz działań prewencyjno – promocyjnych można znaleźć w „Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego” (NPOZP), który został wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 8 lutego 2017 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017–2022 r.; oraz w „Narodowym programie zdrowia na lata 20016–2020”.
Coraz częściej podkreśla się szczególną wagę zdrowia psychicznego młodzieży, jako grupy pod tym względem szczególnie wymagającej, narażonej na silny stres, presję społeczną, przemoc i agresję, czy w końcu na – dostępne dość łatwo na rynku – substancje psychoaktywne. Główne działania mają koncentrować się wokół zapewnienia poradnictwa oraz pomocy dla rodziców, dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwoju i zdrowia psychicznego (zwłaszcza u dzieci najmłodszych i nastolatków), efektem natomiast ma być: „zahamowanie tendencji wzrostowej w częstości występowania u młodzieży zachowań ryzykownych dla zdrowia”[1].
Najczęstsze zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży wykazywane w badaniach i statystykach, to zaburzenia zachowania i emocji, rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym. Jest to też najczęstszy powód hospitalizacji psychiatrycznych dzieci i młodzieży w okresie adolescencji – podaje się tu zaburzenia zachowania i zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych, spośród których najczęstszy to zespół uzależnienia.
Czym zatem jest zdrowie psychiczne?
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie psychiczne jest:
- jednym z podstawowych elementów ogólnego zdrowia;
- oznacza brak zaburzeń psychicznych lub choroby psychicznej u jednostki;
- potencjałem psychicznym, umożliwiającym jednostce zaspokajanie swoich, szeroko pojętych potrzeb, począwszy od tych fizjologicznych, na intelektualnych i emocjonalnych skończywszy;
- czynnikiem odpowiedzialnym za właściwy rozwój psychofizyczny oraz społeczny jednostki;
W okresie rozwoju, zwłaszcza adolescencji, zdrowie psychiczne wpływa na:
- zdolność do właściwego i efektywnego doświadczania i wyrażania emocji ( radość, smutek, gniew, przywiązanie)
- pozytywną samoocenę,
- szacunek dla innych,
- poczucie bezpieczeństwa,
- zaufanie do siebie i świata,
- zdolność do funkcjonowania w rodzinie, grupie rówieśniczej, szkole i społeczności,
- zdolność do inicjowania i podtrzymywania głębszych relacji (przyjaźń, miłość) oraz uczenia się funkcjonowania w świecie w sposób produktywny.
Problemy ze zdrowiem psychicznym mogą iść w dwóch kierunkach[2]:
- jako forma zaburzeń psychicznych (powodujących cierpienie lub upośledzenie, będących czymś więcej niż ogólnie przyjętą formą reakcji na konkretne wydarzenie
i stanowiące przejaw dysfunkcji psychicznej), - jako trudności w jakiejkolwiek sferze funkcjonowania psychospołecznego (emocjonalnej, behawioralnej, poznawczej czy społecznej).
Ciąg dalszy za tydzień.
[1] Izabela Tabak*, Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wsparcie dzieci i młodzieży w pokonywaniu problemów [2] Izabela Tabak*, Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wsparcie dzieci i młodzieży w pokonywaniu problemów.
