Wśród nowych modelowych rozwiązań zaproponowanych w nowej ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich znajduje się określenie dolnego progu wiekowego na poziomie ukończonych 10 lat, jako warunku prowadzenia w stosunku do nieletniego postępowania w sprawie o demoralizację.
Art. 1. 1. Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:
1) postępowania w sprawach o demoralizację – wobec osób, które ukończyły 10 lat i nie są pełnoletnie;
2) postępowania w sprawach o czyny karalne – wobec osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17 lat;
3) wykonywania środków wychowawczych, środka leczniczego lub środka poprawczego – wobec osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby 21 lat, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.
- W dotychczasowym stanie prawnym dolna granica wieku nie była wyznaczona, co oznaczało, że postępowanie w sprawie o demoralizację mogło być wszczęte – przynajmniej z teoretycznego punktu widzenia – np. w stosunku do pięciolatka. Stosowanie względem najmłodszych dzieci środków wychowawczych na podstawie ustawy mija się jednak z celem.
- W psychologii dziecięcej przyjmuje się, że dopiero ok. 10. roku życia dziecko zaczyna rozumieć i przestrzegać podstawowe obowiązujące normy moralne i społeczne.
W nowej ustawie, podobnie jak w poprzedniej, odstąpiono od zdefiniowania pojęcia demoralizacji. Pojęcie to jest rozumiane w sposób jednolity i nie budzi wątpliwości.
Czy zabroniony a czyn karalny
W nowej ustawie pozostawiono pojęcie czynu karalnego (stanowiącego czyn zabroniony, którego nieletni dopuścił się po ukończeniu 13 lat, a przed ukończeniem 17 lat) oraz pojęcie czynu zabronionego.
Czynem zabronionym jest czyn, noszący znamiona określone w Kodeksie Karnym.
2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) nieletnich – rozumie się przez to osoby, o których mowa w ust. 1;
2) czynie karalnym – rozumie się przez to czyn zabroniony przez ustawę jako:
a) przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo
b) wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;
3) czynie zabronionym – rozumie się przez to zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.
Stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy sprawy o demoralizację dotyczą osób, które mają co najmniej 10 lat „i nie są pełnoletnie”.
Zastąpienie występującego w starej ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich wyrażenia „nie ukończyły lat 18” formułą „nie są pełnoletnie” to konsekwencja brzmienia art. 10 § 2 Kodeksu Cywilnego, który stanowi, że przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa. Celem wprowadzonej zmiany jest zatem wyłączenie z postępowania o demoralizację wszystkich osób, które w świetle prawa stały się pełnoletnie, w tym kobiet, które na mocy zezwolenia sądu opiekuńczego wstąpiły w związek małżeński po ukończeniu 16 lat, a przed ukończeniem lat 18. Skoro kobiety te traktowane są jak osoby pełnoletnie, ewentualne przypisywanie im demoralizacji nie byłoby zasadne, tym bardziej, że w świetle prawa nie są już pojmowane jako dzieci.
Ustawa pozostawia określenie dolnej granicy nieletniości w sprawach o czyny karalne na 13 lat.
Art. 3. 1. W sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny.
2. W postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę właściwości i warunki osobiste nieletniego, w szczególności wiek, stan zdrowia, poziom rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru oraz sytuację rodzinną nieletniego, warunki wychowawcze i charakter środowiska, przyczyny i stopień demoralizacji, w tym rodzaj czynu zabronionego, a także sposób i okoliczności jego popełnienia oraz rodzaj czynu karalnego, a także sposób i okoliczności jego popełnienia
Zapraszamy na naszą nową stronę z ofertami pracy dla nauczycieli:
