Czy spotykasz się na lekcji z sytuacją, gdy twoi uczniowie nie rozumieją tekstu, który czytają? Zaangażowanie i ich zainteresowanie diametralnie spadło? Dyskusje klasowe często kończą się fiaskiem, ponieważ uczniowie nie potrafią wyrazić swoich myśli?
Problem ten jest doskonale znany i zapewne znajdzie się niejeden nauczyciel, który zadaje sobie pytanie: „Co robię nie tak, że wiedza do moich uczniów nie dociera?”
Bez różnicy, jak bardzo będziemy zaangażowani w proces kształcenia, bez podstawowych umiejętności myślenia krytycznego uczniów, zbyt wiele nie uda nam się ich nauczyć.
W dzisiejszych czasach uczniowie są przebodźcowani. Informacje docierają do nich z wielu źródeł, takich jak, Internet, social media, telewizja.
Chciałabym, abyś przypomniał sobie teraz, jak wyglądał kiedyś twój proces uczenia się.
Nie było wyszukiwarek internetowych portali z odpowiedziami do ćwiczeń, łatwo dostępnych banków testów, czy też AI, czyli sztucznej inteligencji. Jeśli chciałeś się czegoś dowiedzieć, należało tę wiedzę zdobyć, poszukać jej, przeanalizować. I to właśnie była nauka krytycznego myślenia.
Wielu uczniów nie wie, jak powinni rozwiązywać swoje własne problemy. Nie czują odpowiedzialności za swoje postępowanie czy też proces uczenia się, nie ponoszą przy tym większych konsekwencji. Brak krytycznego myślenia, czyli myślenia analitycznego, przekłada się na późniejsze wybory życiowe młodych ludzi lub też podejmowane przez nich decyzje w życiu zawodowym i prywatnym.
Scriven M wraz z Paul R (1) krytycznym myśleniem nazywają proces aktywnego i umiejętnego konceptualizowania, stosowania, analizowania oraz oceniania w sposób intelektualnie zdyscyplinowany wszystkich informacji, które zostały wygenerowane przez obserwację, doświadczenie, refleksję, rozumowanie jak i komunikację. Krytyczne myślenie jest ściśle połączone z jasnością, dokładnością, precyzją, spójnością, trafnością, solidnymi dowodami oraz sprawiedliwością.
Uczeń stosujący krytyczne myślenie potrafi analizować oraz oceniać stawiane hipotezy, tworzy powiązania, które są logiczne, odróżnia fakty od opinii, kwestionuje oczywistości jak i własne założenia, potrafi przetwarzać fakty oraz je sprawdzać, jak i rozpoznaje swoje i innych potrzeby.
Już w starożytnej Grecji, Sokrates zadawał swoim uczniom pytania drążące tematy, aby zmusić ich właśnie do krytycznego myślenia.
Dlaczego nauka myślenia krytycznego jest ważnym elementem w edukacji szkolnej.
Dzisiejsi uczniowie należą do pokolenia, które od szkolnictwa oraz nauczycieli wymagają dużej autonomii. Jednakże, nie oznacza to, że w tej autonomii potrafią się odnaleźć. Im więcej wartościowych pytań uczniowie potrafią sobie zadawać, tym bardziej stają się krytycznymi myślicielami. Przez to, stają się oni świadomymi konsumentami informacji. Potrafią przetwarzać informacje, poszukują dowodów i logicznych argumentów. Tworzą związki między nowymi informacjami a tym, co już wiedzą, dzięki czemu potrafią samodzielnie rozwiązywać problemy. Stają się bardziej samodzielni, poszukują kreatywnych rozwiązań i wiedzą coraz więcej. Wszystko to buduje w nich wewnętrzną motywację i stają się samodzielni, odpowiedzialni i wolni. Dlatego też poprowadzenie uczniów przez proces nauki krytycznego myślenia, absolwenci, którzy będą opuszczać mury szkolne, wkroczą na rynek pracy gotowi do poszukiwania oraz utrzymania pracy. Będą potrafili szybko odnaleźć się w nowych i nie zawsze dogodnych sytuacjach oraz szybko uczyć się nowych zagadnień.
3,2,1 … start
Nauczyciel, który uczy krytycznego myślenia, wspiera uczniów w zrozumieniu tego, czego i jak się uczą, co jest ważne, czego należy się nauczyć, gdzie zwiększyć wysiłek i bardziej zagłębić się w rozważaniach czy też poszukiwaniu zgłębionej wiedzy. Co jest uważane za prawdę, a co za fałsz, jak powinny być postrzegane pewne rzeczy oraz czy nasza nauka jest wysokiej czy niskiej jakości, czyli czy jest powierzchniowa, czy dogłębna. Używanie krytycznego myślenia na lekcji sprawia, że uczeń staje się świadomym uczestnikiem tej lekcji. Dlatego też, warto zacząć od prostych pytań typu: dlaczego, kto, co, gdzie, kiedy, jak? Wykorzystujmy wszelkie grafy, wizualizacje, tabele, organizery czy też mapy. Gdy już opanujemy umiejętność zadawania podstawowych pytań, a nasi uczniowie zaczną mówić, możemy te pytania rozszerzyć, aby uczniowie zaczęli trochę więcej poświęcać czasu na zastanawianie się. Przechodzimy do pytań wyjaśniających, pytania badających motywy i dowody. Następnie rozwijamy dyskusję do pytań na temat poglądów, badających implikacje i konsekwencje, oraz do pytań o pytania.
Druga część artykułu za tydzień…
Zuzanna Stein
Zapraszamy na naszą nową stronę z ofertami pracy dla nauczycieli:
