Istotny wpływ na efektywność nauczania ma stosowanie przez nauczycieli różnorodnych metod oraz technik aktywizujących, które sprzyjają samodzielności myślenia i działania oraz kształtowania pozytywnej motywacji do uczenia się. Metoda to taki sposób pracy z uczniami, podczas którego osiąga się zaplanowane cele nauczania.
Metody integracyjne – wprowadzają uczestników zajęć w dobry nastrój, relaksują, integrują grupę.
ŁAŃCUSZEK DOBRYCH CECH I ZALET- uczniowie czatują/mówią do dowolnie wybranej osoby i dziękują jej za coś…np.: za pożyczenie pióra, za wytłumaczenie chemii.
IMIĘ ZALET- uczeń wypisuje na kartce papieru swoje imię pionowo, następnie do każdej litery swego imienia dopisuje przymiotnik określający jego pozytywne cechy:
Z- zaradna, O- odpowiedzialna, S- sympatyczna, I-inteligentna, A-ambitna.
Metody dydaktyczne- pobudzają uczniów do aktywnego udziału w zajęciach należą do nich:
BURZA MÓZGÓW – metoda Osborna, to tzw. fabryka pomysłów, giełda pomysłów, rozgrzewka umysłowa, jest to metoda twórczego myślenia, pozwalająca w krótkim czasie utworzyć listę pomysłów na rozwiązanie określonego problemu.
Możemy tu wyodrębnić 3 fazy burzy mózgów:
- zgłaszanie pomysłów,
- analiza pomysłów,
- weryfikacja poprawności przez zastosowanie w konkretnej sytuacji.
Prowadzący podaje problem, udziela głosu zgłaszającym pomysły rozwiązań, zapisuje na tablicy. Po wyczerpaniu pomysłów następuje dyskusja i wybór najlepszego rozwiązania. Plusem jest modyfikowanie cudzych pomysłów. Minusem działania wewnętrznego osądu (czy pomysł jest na tyle dobry, że warto go podać) i opory spowodowane niskim poczuciem własnej wiedzy, nieśmiałością, wolniejszym tempem pracy, brakiem podzielności uwagi. Zasady burzy mózgów:- każdy pomysł jest dobry, nawet ten najbardziej szalony – ważniejsza jest liczba pomysłów, niż ich jakość- inspirujemy swoimi pomysłami innych- każdy pomysł zapisujemy w formie podanej przez autora – nie komentujemy pomysłów – nie krytykujemy pomysłów – nie wtrącamy własnych propozycji do pomysłów innych – zabieramy głos na znak nauczyciela – wszyscy na równych prawach bierzemy udział w zgłaszaniu pomysłów – zgłaszamy pomysły przez…..minut. Metoda ta pozwala na włączenie wszystkich uczniów do pracy, pobudza do myślenia, sprzyja zapamiętywaniu faktów, uczy wyboru jednego rozwiązania spośród wielu oraz uczy tolerancji wobec innych osób i ich poglądów. Burzę mózgów stosuje się na początku zajęć jako pobudzenie do aktywności umysłowej. Dla ustalenia zakresu posiadanej wiedzy. Dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy. Dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu.
DRAMA – to inaczej nauczanie przez emocje. wejście w rolę, (przeżyłem, więc wiem), jest to pewnego rodzaju improwizacja, z wykorzystaniem ruchu, gestów, słów, myśli i uczuć. Istotą dramy jest konflikt zaczerpnięty z życia, literatury lub wymyślony. Nie ma tu podziału na role, nie ma napisanych tekstów. Uczestnicy dramy sami improwizują rozmowę na podstawie własnych doświadczeń i wiedzy. Stają się reżyserami wydarzeń, wydarzeń w których sami uczestniczą. Drama uczy komunikatywności, doskonali umiejętności wypowiadania własnych poglądów, sądów, rozwija język ciała i gestów. Pozwala uczniom lepiej zrozumieć przeżycia własne i innych. Odgrywanie scenek na wybrane tematy daje możliwość przeżycia sytuacji i wcielenie się w daną rolę, dzielenie się swoimi spostrzeżeniami, poszukiwanie własnych rozwiązań i dokonywanie wyborów. Metoda ta jest kształcąca zarówno dla „aktorów”, jak i dla „widzów”. Rozwija myślenie, wyobraźnię, koncentrację, spontaniczność.
MAPA POJĘCIOWA – to metoda wizualnego przedstawienia problemu z wykorzystaniem schematów, rysunków, symboli, zdjęć, haseł, zwrotów, symboli itp. Celem stosowania tej metody jest usystematyzowanie świeżo zdobytej wiedzy lub wizualizacja posiadanych wiadomości. Twórcą map umysłowych jest Tony Buzan.
Mapy konstruuje się wg schematu:
- Tytuł umieszczony jest na środku i w jakiś sposób jest wyróżniony, pogrubiony, zapisany innym kolorem, itp.
- Od centralnego tematu rozchodzą się grube linie, na których zapisane są główne koncepty-klucze.
- Od tych linii rozchodzą się następne słowa-klucze, tworząc swoistą mapę z informacjami.
- W miarę dokładania informacji mapy rozrastają się wszerz.
- Aby mapy były bardziej przeźroczyste dodajemy : kolor, strzałki, symbole, rysunki, zdjęcia.
W trakcie pracy tą metodą uczniowie doskonalą zarówno umiejętności techniczne: czytanie, pisanie, rysowanie, jak i umiejętności umysłowe: planowanie, klasyfikowanie, uogólnianie. Mapa pojęciowa najczęściej przybiera kształt plakatu. Należy przygotować materiały potrzebne do zajęć: dla każdego zespołu arkusz szarego papieru, paski papieru, kolorowe kartki ksero, mazaki, nożyczki klej.
W przebiegu zajęć można wyróżnić etapy:
- podanie tematu lekcji, wyjaśnienie sposobu pracy
- burza mózgów lub gromadzenie materiałów
- segregowanie, analizowanie, klasyfikowanie
- rozplanowanie plakatu
- wykonanie
- prezentacja prac, ocena.
Plakaty po zakończonych zajęciach powinny być przechowywane, gdyż mogą przydać się np. przy powtórzeniach. Dobrze by było, gdyby chociaż jeden dzień mogły pozostać wyeksponowane. Uczniowie widząc efekty swojej pracy, odczuwają zadowolenie, które jest podstawą tworzenia się wewnętrznej motywacji. Praca z mapą pojęciową nie tylko jest atrakcyjna, ale przynosi olbrzymie korzyści. Uczy samodzielnego zdobywania wiedzy, posługiwania się poznanymi pojęciami, daje okazję doskonalenia czytania ze zrozumieniem, ułatwia zapamiętywanie poznanych faktów, uczy uważnego słuchania, oceny i samooceny, angażuje ucznia w różne dziedziny aktywności, daje szansę wykazania się uczniom o różnych zdolnościach, stwarza możliwości współpracy, uczy zadawania pytań i udzielania odpowiedzi.
METODA KULI ŚNIEGOWEJ – metoda ta łączy pracę indywidualną z zespołową. Rozpoczynamy od indywidualnej pracy każdego ucznia nad określonym zagadnieniem (ok.10 min.). Może to być praca z materiałem źródłowym lub samodzielna obserwacja. Efekty osiągane przez ucznia są zapisywane. Przez następne 10 min. uczniowie pracują w parach, wymieniając między sobą informacje z poprzedniego etapu. Kolejne 10 min. to praca w zespole czteroosobowym. Pracę kończy się w grupach ośmioosobowych. Po wypracowaniu stanowiska zespołów następuje prezentacja wyników i podsumowanie zajęć. Metoda ta jest czasochłonna. Jej zaletą jest uaktywnianie uczniów, wdrażanie do działania w zmieniających się liczbowo zespołach, do rywalizacji.
Praca w ciszy – przydzielaj uczniom zróżnicowane zadania do wykonania w ten sposób, – ustal jak długo ma trwać praca w ciszy i wyjaśnij, że jeśli cisza zostanie przerwana, czas liczony jest od początku – po kilku falstartach osiągniesz oczekiwany czas cichej pracy, bądź modelem cichej pracy: jeśli uczniowie będą widzieć, że pracujesz, nie będą odczuwać konieczności proszenia cię o pomoc. Nigdy nie zadawaj tej formy pracy „za karę” – jest to wartościowa metoda nauki, a nie konsekwencja złego zachowania
