Stan świadomości historycznej wpływa na postawę wobec przeszłości, jej zabytków oraz historycznie ukształtowanych form istnienia społeczeństwa czy instytucji. Świadomość historyczna jest jedną z form odczuwania więzi w ramach rodziny, grupy etnicznej, narodu, państwa czy wspólnoty religijnej lub partii.
Myślenie historyczne to myślenie integralne. Przydatność historii dla kształtowania umiejętności myślenia integralnego, czyli globalnego, wynika z istoty samej nauki historycznej. Jedynie ona spośród wszystkich nauk humanistycznych ma za przedmiot badania wszystkie dziedziny życia społecznego i daje kontakt z możliwie wszystkimi przejawami działalności człowieka w przeszłości.
Edukacja historyczna ma wpływ na przygotowanie młodzieży do życia we współczesnym świecie. Jest ona zorientowana na kształtowanie umysłów otwartych, zdolnych do zrozumienia innych, ludzi światłych i tolerancyjnych, kochających swój kraj i swoją kulturę, ale jednocześnie zdolnych do współżycia i współdziałania z przedstawicielami innych narodów, także z członkami innych grup etnicznych, religijnych i kulturowych, które dotychczas wydawały się obce, a czasem nawet wrogie.
Stefan Kieniewicz uważa, że historia była i jest obecna w życiu społecznym i politycznym, stając się niejednokrotnie instrumentem, którym posługują się politycy w celu sterowania opinią publiczną, by wywołać w społeczeństwie pożądane postawy i zachowania. Historia w ich rozumieniu winna była stawiać szczytne wzory cnoty i patriotyzmu, wybranych bohaterów, zasługi i triumfy monarchów, zbrodnie niedobrych sąsiadów. (Miejsce i rola historii w wychowywaniu pokoleń. 1976).
Edukacja historyczna w szkole ma wiele zalet. Dzięki masowości, przystępności i niskim kosztom, istnieje szansa dotarcia z wiedzą historyczną do wszystkich. Szkoła może przyczynić się do kształtowania umiejętności i nawyków pożądanych w społeczeństwie obywatelskim, czyli w promowaniu wartości demokratycznych i tolerancji. Głównym celem takiego podejścia jest rozwinięcie u uczniów następujących umiejętności:
– rozumienia, jak przedstawia się i interpretuje przeszłość;
– zbierania i analizowania materiałów, pochodzących z różnych źródeł, a także krytycznego – – korzystania ze źródeł, z uwzględnieniem ich historycznego kontekstu;
– oceniania różnych wersji i interpretacji przeszłości, a także zrozumienia, jaki wpływ na nie wywiera przyjęty punkt widzenia;
– odróżniania faktu od oceny oraz wykrywania uprzedzeń, przesądów i stereotypów, dotyczących zarówno świadectw materialnych, jak i języka;
– formułowanie niezależnych i umiarkowanych sądów oraz wyciąganie rzetelnych i wyważonych wniosków opartych na analizie dostępnych źródeł i uwzględniających szeroką gamę punktów widzenia;
– rozumienia, że te i inne historyczne wnioski mogą ulec rewizji w świetle nowych lub na nowo zinterpretowanych źródeł.
Możemy więc powiedzieć, że edukacja historyczna, gdzie umiejętności są priorytetem, odgrywa ogromną rolę w przygotowaniu młodzieży do wyzwań współczesnych czasów.
