O uczniach zdolnych mówimy w odniesieniu do jednostek przejawiających wysoki poziom zdolności ogólnych (inteligencji) lub posiadających jakąś zdolność specjalną w sferze działalności umysłowej. Uczniowie zdolni charakteryzują się dwiema podstawowymi cechami: ponadprzeciętnymi osiągnięciami lub potencjalnymi zdolnościami do takich osiągnięć. Cechę pierwszą możemy stwierdzić obserwując rezultaty aktywności ucznia, cechę drugą – badając go instrumentami psychologicznymi np. testami.
Pojęcie „uczeń zdolny” służy do określenia dzieci, które pod względem zdolności intelektualnych przewyższają swoich rówieśników. W próbach określenia ucznia zdolnego zwraca się uwagę na takie zdolności, jak:
• zdolność do efektywnego uczenia się rzeczy nowych i wybitne,
• wyróżniające się wyniki w jakiejś aktywności;
• oryginalność w myśleniu i działaniu, duże nasilenie dążeń poznawczych;
• przejawianie wysokiego poziomu myślenia analitycznego;
• łatwość rozumienia i przyswajania symboli abstrakcyjnych i stosunków
• symbolicznych, właściwego posługiwania się symbolami we własnym działaniu;
• zainteresowania poznawcze, zdolność do koncentracji uwagi, zwłaszcza na treściach abstrakcyjnych;
• wrażliwość na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu;
• przeżywanie satysfakcji z rozwiązywania problemów i pokonywania trudności intelektualnych.
Wysoka inteligencja może zaznaczać się we wszystkich lub w wielu dziedzinach działalności, jak również tylko w pewnych określonych dziedzinach, jak np. w odniesieniu do matematyki i nauk ścisłych, do języków, humanistyki itp.
Swoje ponadprzeciętne zdolności uczeń zdolny przejawia w szkole na kilku polach:
• „akademickim” tj. w uczeniu się przedmiotów szkolnych odpowiadających
• gałęziom wiedzy ( np. potrafi wynajdywać oryginalne dowody i sposoby rozwiązań problemów matematycznych),
• artystycznym,
• technicznym,
• sportowym i motorycznym,
• społecznym (wykazuje talent przywódczy lub umiejętność skutecznego rozwiązywania problemów społecznych).
O efektach tej działalności współdecydują – obok zdolności – także osobowość, stopień zaangażowania w działalność oraz lepsze warunki życia i aktywność jednostki.
