W poprzednim odcinku zastanawialiśmy się, w jaki sposób zbudować system zarządzania w szkole. Jak wyznaczyć cele szkoły, by realizować naszą wizję.
Dzisiaj odpowiemy sobie na pytanie, jakie są podstawowe zadania dyrektora szkoły? Czy dyrektor, który nie zbuduje odpowiedniego zespołu nauczycieli sprosta tym zadaniom?
Jak zbudować taki zespół i wspólnie z nim rozwiązywać szkolne problemy?
Zapraszam do lektury!
3.4. Coś więcej, niż tylko zarządzać
Zarządzasz rzeczami, a ludziom przewodzisz.
(Grace Hopper, pierwsza kobieta – admirał w Marynarce Wojennej Stanów Zjednoczonych)
Dopiero wtedy, gdy mamy zbudowany własny system zarządzania, zaczynamy odczuwać potrzebę osiągnięcia czegoś więcej. Są dyrektorzy, którzy ten poziom osiągnęli. Nie myślę tu o respektowaniu przepisów prawa pracy i prawa oświatowego. Nie mam na myśli wykonywania formalnych zadań dyrektora szkoły. To, co w moim odczuciu jest najważniejsze, to autentyczny wpływ dyrektora na środowisko szkoły: nauczycieli, uczniów, rodziców.
Zbudowanie i wdrożenie systemu zarządzania dyrektora szkoły to ważny poziom budowania kultury szkoły. Dobry system nie wystarczy, aby nasza szkoła stała się szkołą sukcesu. Poniższy rozdział chciałbym poświęcić ważnemu obszarowi pracy dyrektora szkoły – własnemu rozwojowi i doskonaleniu umiejętności przydatnych w kierowaniu zespołem pracowników. W zarządzaniu firmami biznesowymi, o czym już w niniejszej książce wspominałem, coraz większy nacisk kładzie się nie na zarządzanie, ale na przywództwie. Jest to wyższy poziom kierowania instytucjami. Warto zastanowić się, na ile może sprawdzić się w oświacie. Z tego powodu zachęcam do głębszego spojrzenia na własny styl zarządzania. Na ile jest on przemyślany, na ile korzystamy z bogatej w tym zakresie literatury. Świat się zmienia, a w konsekwencji zmieniają się ludzie i nasz sposób kierowania nimi. Zaczynamy świadomie używać takich pojęć, jak: przywódca, lider czy szef.
Podstawowe zadania dyrektora szkoły
Zanim zaczniemy mówić o przewodzeniu innym, przypomnijmy sobie, jakie formalne zadania do zrealizowania dyrektor szkoły. Do tych podstawowych trzeba zaliczyć wykonywanie zadań związanych z wykonywaniem funkcji dyrektora szkoły.
Wynikają one z ustawy o systemie oświaty i Karty Nauczyciela. Są to zadania formalne, wymagane prawem od dyrektora szkoły. Zagadnieniom tym poświęcono wiele uwagi w publikacjach i artykułach. W tym miejscu wymienię jedynie najważniejsze zadania dyrektora szkoły.
Karta Nauczyciela stanowi, że „Szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej. Dyrektor sprawuje opiekę nad dziećmi i młodzieżą uczącą się w szkole”[1].
Dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za:
- dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły,
- realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących, oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę,
- tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów
i wychowanków, - zapewnienie pomocy nauczycielom w realizacji ich zadań i ich doskonaleniu zawodowym,
- zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych
do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych, - zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.[2]
Ustawa o systemie oświaty określa szczegółowo zadania dyrektora:
- kieruje działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentuje ją na zewnątrz,
- sprawuje nadzór pedagogiczny,
- sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne,
- realizuje uchwały rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej, podjęte
w ramach ich kompetencji stanowiących, - dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki zaopiniowanym przez radę szkoły lub placówki i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie, a także może organizować administracyjną, finansową
i gospodarczą obsługę szkoły lub placówki, - wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczególnych,
- współdziała ze szkołami wyższymi oraz zakładami kształcenia nauczycieli w organizacji praktyk pedagogicznych,
- odpowiada za właściwą organizację i przebieg sprawdzianu i egzaminów, przeprowadzanych w szkole lub placówce,
- stwarza warunki do działania w szkole lub placówce: wolontariuszy, stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły lub placówki.[3]
Ponadto dyrektor współpracuje z innymi organami szkoły, wykonuje zadania związane z dokumentacją z egzaminami, z realizacją obowiązku szkolnego dzieci i młodzieży,
z prowadzeniem polityki kadrowej, zatrudnianiem, zwalnianiem i motywowaniem nauczycieli, związane z oceną nauczycieli, awansem nauczycieli oraz zadania związane z prowadzeniem nadzoru pedagogicznego.
To najważniejsze, najbardziej ogólne zdania dyrektora. Nie uda się ich w pełni zrealizować, jeżeli od samego początku naszej drogi nazwanej „dyrektorowaniem” nie uda nam się zbudować mocnego, zintegrowanego zespołu pracowników.
3.4.1 Budowanie i utrzymanie zespołu. Dyrektor jako lider
Jeżeli udało się nam zwycięsko przejść przez pierwsze dni i tygodnie pracy w nowej roli – dyrektora szkoły, z sukcesem przedstawiliśmy wizję szkoły, stworzyliśmy podwaliny właściwej atmosfery – to już duży sukces! Być może udało się nam zbudować własny system zarządzania. Mamy wypracowane procedury, zakładam też, że szkoła ma wypracowaną dokumentację wymaganą przepisami prawa pracy i prawa oświatowego. Nadszedł odpowiedni czas na wejście na wyższy stopień wtajemniczenia – tworzenie prawdziwego (nie formalnego!) zespołu pracowników.
Dyrektor, jako lider oczywiście odpowiedzialny jest za tworzenie zespołów nauczycielskich wynikających z przepisów prawa oświatowego.
Są to między innymi:
- zespoły przedmiotowe (zespół humanistyczny, zespół matematyczno-przyrodniczy, zespół języków obcych, zespół wychowania fizycznego, zespół przedmiotów artystycznych, zespół techniczno – informatyczny),
- zespoły problemowo zadaniowe (zespół ds. statutu, zespół
ds. wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli, zespół ds. rekrutacji uczniów, szkolny zespół ds. ewaluacji, szkolny zespół diagnoz pedagogicznych, szkolny zespół ds. awansu zawodowego, zespół ds. zapewniania bhp w szkole pomocy psychologiczno – pedagogicznej), - zespoły wychowawcze,
- inne zespoły, w zależności od potrzeb szkoły.
Dlaczego należy mówić o zgranym zespole? Dlaczego jednym
z najważniejszych zadań jest budowanie i utrzymanie zgranego zespołu? Dlatego, że bez niego nie osiągniemy sukcesu. Dobry, zgrany zespół nauczycieli pracowników będzie jak magnes przyciągał pomysłowych, aktywnych nauczycieli. Będą oni czuli, że w tej grupie mogą realizować swe pomysły.
W jaki sposób stworzyć zgrany zespół nauczycieli, i czy jest to w ogóle możliwe? Tak często przecież narzekamy na swoich podwładnych.
Kilkanaście lat zarządzania współpracownikami nauczyło mnie jednego – należy bezwzględnie szanować i doceniać swoich pracowników, trzeba po prostu ich polubić.
W przeciwnym wypadku nigdy nie uda nam się zrealizować swojej wizji. Budowanie odpowiednich relacji, umiejętność skutecznej komunikacji, to kompetencje warte podkreślenia.
Ważne jest tworzenie sytuacji łączących wszystkich pracowników,
by czuli się związani ze szkołą przynależąc do wspólnej grupy. Dlatego istotne jest, by organizować i nadawać takim wydarzeniom odpowiednią rangę:
- wspólne wigilie,
- obchody x-lecia szkoły,
- imieniny pracowników,
- inne uroczystości.
Przecież to oczywiste powiedzą wszyscy. W każdej szkole tak się dzieje. Byłem uczestnikiem wielu imprez (sam niestety również takie organizowałem), gdzie dyrektor skupiał się na aspekcie formalnym wydarzenia. Były przemówienia, kwiaty, upominki, życzenia. Zabrakło jednak tego czegoś, co nieuchwytne i ulotne: klimatu, atmosfery, integracji, wspólnego prawdziwego przeżywania. Problem, który się pojawia w tym miejscu, to niechęć nauczycieli i pracowników administracji do takiego udziału we wspólnych uroczystościach. Początkowo pracownicy nie będą chcieli zostawać dłużej po godzinach, by się z nami integrować. Nie będą chcieli, dopóki nie poczują, że nam na tym naprawdę zależy, dopóki nie pokażemy jak dla nas jest to ważne.
Na szczęście znam również wielu dyrektorów, którzy celebrują takie momenty, jak imieniny koleżanek i kolegów, kiedy jest wspólne spotkanie, niewymuszona atmosfera, kilka chwil przyjaznych rozmów. To pokazuje ludzką twarz dyrektora.
Budując zgrany zespół nauczycielski i pracowniczy pamiętajmy
o potrzebach naszych pracowników. Jedną z ważniejszych jest poczucie stabilności finansowej. Pracując w szkole zarabiamy skromnie, dlatego tym mocniej skupmy uwagę, by nauczyciele wykonując zadania powierzone przez nas mieli poczucie sensu tego, co robią. Starajmy się, by przydział zadań dodatkowych, powierzanie stanowisk i ról były zgodne z ich możliwościami i potencjałem. O wiele bardziej zaangażują się wtedy w pracę, która będzie dla nich interesująca i zapewni poczucie spełnienia. Jak wszyscy doskonale wiemy zawód nauczyciela, to jedna z bardziej narażonych na wypalenie zawodowe profesji. Mając tego świadomość będziemy w stanie odpowiednio z naszym gronem pracować, motywować i wspierać, ze szczególnym naciskiem na wspieranie.
[1] Art. 7 ust. 1 Karty Nauczyciela
[2] Art. 7 ust. 2 Karty Nauczyciela
[3] Art. 39 ust. 1 Ustawy o systemie oświaty
