Organizując proces edukacyjny ukierunkowany na rozwijanie umiejętności uczenia się uczniów i jednocześnie uwzględniając indywidualne predyspozycje ucznia co do sposobów uczenia się nauczyciel może stosować następujące metody i strategie nauczania/uczenia się, wskazane także w sposobach i warunkach realizacji podstawy programowej:
- ocenianie kształtujące,
- projekt edukacyjny,
- eksperymenty,
- inne metody aktywizujące ( śniegowa kula, gadający długopis, wędrujący obrazek, aktywne karteczki, balon, gadające ściana, plakaty…)
- nauczanie metodą rozwiązywania problemów,
- techniki proponowane przez M. Hermina.
Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu przez nauczyciela i ucznia w trakcie nauczania informacji, które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces nauczania, aby nauczyciel mógł modyfikować swoje dalsze działania, zaś uczeń otrzymał informację zwrotną pomagającą mu się uczyć.
Aktualnie na ocenianie kształtujące spoglądamy całościowo i wyróżniamy pięć strategii.
- Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu.
- Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą.
- Udzielanie uczniom takich informacji zwrotnych, które umożliwiają ich widoczny postęp.
- Umożliwianie uczniom korzystania wzajemnie ze swojej wiedzy i umiejętności.
- Wspomaganie uczniów, by stali się autorami procesu własnego uczenia się.
Dzięki pierwszej strategii uczniowie wiedzą, po co i czego mają się uczyć.
Druga strategia pozwala uczniowi dowiedzieć się na jakim etapie uczenia aktualnie się znajduje, dzięki rozmowom z nauczycielem o postępach.
Trzecia strategia dostarcza uczniowi informacji zwrotnej o tym, co zrobił dobrze, jakie elementy jego pracy wymagają poprawy, jak powinien dokonać tej poprawy oraz jak może się dalej rozwijać.
Czwarta strategia umożliwia wzajemne uczenie się uczniów, pozwala im czerpać wiedzę od siebie nawzajem.
Dzięki piątej strategii uczniowie uczą się odpowiedzialności za własny proces uczenia się.
Stosowanie oceniania kształtującego wymaga od nauczycieli konsekwencji i odpowiedzialności, poznania indywidualnych potrzeb swoich uczniów co do sposobów uczenia się.
Projekt edukacyjny to indywidualne lub zespołowe działanie uczniów, mające prowadzić do rozwiązania konkretnego problemu.
Zgodnie z zapisami w podstawie programowej projekt kształtuje u uczniów samodzielność i odpowiedzialność, stwarza im warunki do indywidualnego kierowania procesem uczenia się. Wdraża uczniów do planowania, organizowania pracy i dokonywania samooceny. Metoda ta daje duże możliwości związane z wyborem działań czy sposobów ich wdrażania stąd odgrywa ważną rolę w indywidualnym podejściu do uczniów.
Zasady prowadzenia projektu edukacyjnego, wskazówki co do dokumentowania działań projektowych oraz liczne przykłady projektów realizowanych w polskich szkołach znajdziemy m.in. na stronie Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Eksperyment to metoda kojarzona z przedmiotami matematyczno-przyrodniczymi. Jednak wcale tak być nie musi. Można ją z powodzeniem stosować w ramach wszystkich rodzajów zajęć edukacyjnych.
Z eksperymentem mamy do czynienia wówczas, gdy świadomie i zgodnie z pewną procedurą planujemy badania wspierające nasz proces poznawania świata.
Planowanie eksperymentu odbywa się zgodnie z niżej opisanymi krokami:
Krok 1. Postawienie pytania badawczego.
Krok 2. Postawienie hipotezy czyli prawdopodobnych odpowiedzi na pytanie badawcze.
Krok 3. Określenie zmiennych: niezależnej (to, co będziemy zmieniać), zależnych (to, co będziemy badać), kontrolnych (to, co pozostaje bez zmian).
Krok 4. Zaplanowanie i przeprowadzenie doświadczenia/wykonanie zadania.
Krok 5. Sformułowanie wniosków i weryfikacja hipotezy.
Kolejne metody aktywizujące to grupa metod nauczania, dzięki którym aktywny na lekcji jest uczeń, a nie nauczyciel. Uczeń staje się aktywnym podmiotem poszukującym odpowiedzi na pytania i rozwiązującym problemy. Podzielić je można na 5 grup:
- integracyjne, np. pajęczynka, graffiti,
- tworzenia i definiowania pojęć, np. kula śniegowa, mapa pojęciowa,
- hierarchizacji, np. diamentowe uszeregowanie, piramida priorytetów,
- twórczego rozwiązywania problemów, np. burza mózgów, mapa mentalna,
- pracy we współpracy, np. jigsaw (ang. układanka).
Autorka: Bożena Brzozowska
