Doktor Jolanta Paruszkiewicz, psychiatra, słusznie stwierdza, że„ nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego. Bez zdrowego dorosłego, nie ma zdrowego dziecka. Bez zdrowego dziecka, nie ma zdrowego dorosłego”. Zwraca tym samym uwagę na zależności i powiązania wzajemnego funkcjonowania dorosłych i dzieci oraz podkreśla rolę osób dorosłych w dbaniu o zdrowie psychiczne podopiecznych. Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży podupada. Statystyki bezwzględnie potwierdzają, że choroby psychiczne są jednym z głównych problemów zdrowotnych, występujących w populacji europejskiej. Źródła podają, że ogólna kondycja psychiczna młodzieży w ostatnich 10 latach znacznie się pogorszyła. Największa grupa młodzieży, która trafia dziś do poradni i szpitali, to młodzi ludzie z zaburzeniami jedzenia, anoreksją, bulimią, zaburzeniami adaptacyjnymi i zachowania. Wyraźnie zwiększyła się też liczba depresji wśród młodzieży i niekoniecznie mówimy tu o depresji młodzieńczej, którą przechodzi w okresie adolescencji prawie każdy. Dodatkowo czas pandemii powoduje, że młodzi ludzie wyalienowują się społecznie, co nie wpływa korzystnie na stan ich psychiki. Warto zatem wiedzieć, jakie objawy mogą świadczyć o tym, że uczeń może mieć depresję, po to, by odpowiednio wcześnie zareagować i zredukować albo wyeliminować całkowicie poważniejsze konsekwencje.
Czym jest depresja i jakie objawy powinny nas niepokoić
Podstawowa definicja depresji łączy ją zwykle z typowymi objawami: przygnębieniem, zniechęceniem, apatią, smutkiem, który utrwala się w czasie (wiele dni, miesięcy) i w sposób niekorzystny wpływa na funkcjonowanie jednostki, dezorganizując jej codzienne życie.
Przyczyną wystąpienia depresji zwykle nie jest pojedynczy czynnik biologiczny czy jedno zewnętrzne zdarzenie. Należy wziąć pod uwagę spore ich zróżnicowanie.
Wyróżnia się czynniki takie jak:
biologiczne, czyli uwarunkowane genetyczne (stwierdzono, że częściej chorują dzieci, których krewni także chorowali na depresję) lub nieprawidłowe działanie neuroprzekaźników w mózgu czy zaburzenia regulacji hormonalnej w organizmie;
psychologiczne, które potocznie moglibyśmy nazwać cechami osobowości (np. niska samoocena, brak poczucia bezpieczeństwa, nieumiejętność radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami, słabe umiejętności społeczne);
środowiskowe, zarówno te jednoznaczne (jak trudna sytuacja rodzinna – rozwód lub separacja, utrata rodzica, zła sytuacja materialna, alkohol, przemoc, problemy szkolne, doświadczenie przemocy lub odrzucenia przez grupę rówieśniczą), ale też bardziej „ukryte” (jak nadmierne zaangażowanie w pracę lub inne aktywności, brak czasu dla dziecka, nieadekwatne oczekiwania co do jego osiągnięć)
Niektóre przyczyny, pojawiające się w relacjach i wywiadach młodych osób, chorych na depresję, to m.in.:
nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych przez członków rodziny,
przemoc w rodzinie,
przewlekła choroba któregoś z rodziców, innego członka rodziny lub samego dziecka,
utrata ukochanej bliskiej osoby spowodowana śmiercią lub np. rozwodem rodziców,
sytuacje psychicznego, fizycznego lub seksualnego wykorzystywania przez opiekunów,
przewlekły konflikt małżeński rodziców,
zaniedbanie,
brak zainteresowania,
wrogość i emocjonalne odrzucenie, nadmierne kontrolowanie przez rodziców,
obarczanie dziecka zbyt dużą, przerastającą jego możliwości odpowiedzialnością,
trudna sytuacja materialna oraz społeczna izolacja rodziny… i inne
Warto zwrócić też uwagę na poznawczą koncepcję depresji Rehma, która na podstawie teorii samoregulacji (samoobserwacji, samooceny, samowzmacniania) Kanfera, jako czynniki wywołujące i podtrzymujące depresję, wymienia:
koncentrację na negatywnych zdarzeniach z pomijaniem pozytywnych,
skupianie się na natychmiastowych skutkach zachowania z pomijaniem efektów późniejszych,
zawyżanie kryteriów oceny własnych działań,
słabe samowzmacnianie własnej motywacji do skutecznych zachowań
z jednoczesnym wymierzaniem sobie nadmiernych kar.
