Zmiana potrzebna od zaraz, czyli … Edukacja w szkole przyszłości

Anna Dudek-Janiszewska

Nie czekaj na reformę, zacznij już dziś

Kiedy w lipcu 2022 roku ukazał się Obywatelski Pakt dla Edukacji (opracowany przez SOS – Sieć Organizacji Społecznych dla edukacji) zawarte w nim postulaty wydawały mi się w ówczesnej rzeczywistości utopią, niedościgłym marzeniem.

Przywykliśmy do nakazów, zakazów i narzucania wszystkim jednego modelu prac, obowiązkowych działań wykluczających swobodne wybory i twórcze działania – stosowaliśmy zasadę: „Jeżeli nie można czegoś zmienić należy się z tym oswoić”.

Może warto przypomnieć te założenia, bo one pozwolą nam – nauczycielom i dyrektorom przygotować się mentalnie do kolejnych  zmian w edukacji i już dzisiaj obrać właściwy kierunek.

Oto pytania, na które szukano odpowiedzi: „Jakie są, a jakie powinny być priorytety polskiej edukacji? Jak zorganizować pracę szkół, by skutecznie uczyć i mądrze wychowywać, od czego zależy dalszy rozwój Polski? Jak budować i wspierać kadrę nauczycielską, by stawiać wysokie wymagania, a jednocześnie zapewniać prestiż i satysfakcję?”

Obywatelski Pakt dla Edukacji wskazywał 10 obszarów kluczowych dla lepszej szkoły.

• Pierwszy z obszarów: Samodzielność szkoły zamiast centralnego sterowania, wskazywał na potrzebę prawdziwej autonomii dyrektora w zarządzaniu placówką oraz zwiększenia roli rady pedagogicznej, rady rodziców, rady szkoły i samorządu uczniowskiego na podejmowanie działań edukacyjnych. Podkreślono również znaczenie dla samodzielności szkoły możliwość dydaktycznej swobody nauczycieli i nauczycielek.
• W obszarze drugim wskazano na konieczność wzrostu i urealnienia nakładów budżetowych na edukację szkolną i przedszkolną.

Już wkrótce jeden z tych postulatów dotyczący wprowadzenia radykalnej podwyżki nauczycielskich płac oraz mechanizmu gwarantującego ich regularny wzrost doczeka się urealnienia.

• Obszar trzeci: Szkoła profesjonalnych i dowartościowanych nauczycielek i nauczycieli – zawiera założenia działań o charakterze długofalowym i systemowym wspierającym stały rozwój kadry pedagogicznej – w tym  stałe doskonalenie w ramach zespołów i sieci nauczycielskich. Zwrócono uwagę na konieczność kształcenia   praktycznych umiejętności metodycznych skutecznego przekazywania wiedzy przez nauczycieli (oraz rozwijania powiązanych z nią umiejętności), organizowania pracy zespołów uczniowskich, wspierania dzieci doświadczających trudności czy budowania pozytywnej, a nie opartej na lęku motywacji do uczenia się.
• Obszar czwarty: Szkoła na miarę XXI, a nie XIX wieku jest prawdziwym wyzwaniem dla nauczycieli i dyrektorów, gdyż zdecydowanie przeciwstawia się modelowi szkoły pruskiej, zwracając uwagę na konieczność ograniczenia tradycyjnych metod nauczania na rzecz sposobów pracy, które autentycznie angażują młodych ludzi poprzez pracę w zespołach. Takich, które budzą pasje, zachęcają do stawiania pytań, badania i robienia rzeczy ważnych dla siebie i pożytecznych dla świata, mądrze wykorzystują nowe technologie i AI.
• Piąty obszar Paktu dla Edukacji: Szkoła kompetencji kluczowych, a nie szczegółowych wiadomości –jest kontynuacją dobrze znanego wielu szkołom projektu, który systemowo wdrażano zgodnie z nową podstawą programową kształcenia ogólnego od 2017 roku w szkole podstawowej, a od 2018 w szkołach ponadpodstawowych. Warto sięgnąć do naszych osobistych zasobów lub odwiedzić stronę ORE, by skorzystać z gotowych wzorów i opracowań. Ponadto takie rekomendacje znajdziemy w przyjętej przez MEiN Zintegrowanej Strategii Umiejętności 2030.

Jedyną przeszkodą we wdrożeniu tego obszaru wydają się przeładowane programy, no i wymagania egzaminacyjne, które daleko odbiegają od tej  idei,  a są jedynie narzędziem selekcji i nie odzwierciedlają ani  kompetencji kluczowych ani przekrojowych.

• Szkoła równych szans i równego traktowania– kolejny, szósty obszar paktu nie jest hasłem nowym. Warto przypomnieć, że od roku 2012 mówi się o edukacji włączającej, a od 2020 rozpoczęto działania systemowe wyznaczając 4 etapy realizacji – w tym opracowania legislacyjne, powołanie nowych placówek, kontynuacja działań rozwijających praktykę włączającą i przygotowujących system do wprowadzenia nowych rozwiązań prawnych  – ale na chwilę obecną utknęły one  na etapie projektów. Na stronie ORE znajdziemy jedynie raport z 2020 roku: Edukacja włączająca. Bilans otwarcia.

Podstawą działań w tym obszarze jest „Szacunek dla różnorodności oraz profilaktyka dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami”

• Obszar siódmy: Szkoła wsparcia i współpracy, a nie rywalizacji -od dawna jest przedmiotem rozważań na temat konieczności dbania o relacje i więzi w triadzie: nauczyciele-uczniowie-rodzice. Szkoła powinna być przyjaznym miejscem z dobrym klimatem do nauki gdzie dzieci otrzymują wsparcie edukacyjne i psychospołeczne, a codzienną praktyką staje się praca zespołowa na lekcji, i praca zespołowa nauczycieli i rodziców.
• Istotą obszaru ósmego: Szkoła demokracji i zaangażowania jest rozwijanie kultury demokratycznej i samorządności uczniowskiej.

Zwrócono uwagę na pozorowane do tej pory zaangażowanie w życie szkoły i lokalnej wspólnoty, gdzie współpraca z organizacjami społecznymi – korzystanie z ich wsparcia i zasobów jest warunkiem koniecznym  dla autentycznego funkcjonowania Szkoły demokracji  na co dzień

• Wymownie brzmi obszar dziewiąty: Szkoła społeczności lokalnej, a nie ministerstwa oświaty

Podkreślono w nim znaczenie korzystania z zasobów społeczności

w codziennej pracy szkoły poprzez udział mieszkańców

w konsultowaniu i tworzeniu wizji rozwoju edukacji.  Wskazano na konieczność zapewnienia środków na prowadzenie lokalnych projektów uczniowskich (np. społecznych, naukowych, artystycznych), a także wzmocnienie ich rangi, w tym uwzględnianie informacji o projektach na świadectwie szkolnym.

Pojawiło się też stwierdzenie, że: „Konieczne jest także uwolnienie nauczycieli i uczniów z gorsetu ramowego planu nauczania i przeładowanej podstawy programowej, by mieli czas

i przestrzeń na taką pracę i nie obawiali się, że tracą czas na rzeczy, których nie będzie na  egzaminie.”

• Obszar dziesiąty: Szkoła pluralizmu- jest kontynuacją i poszerzeniem obszaru ósmego i dziewiątego. O jej założeniach i możliwościach realizacji” od zaraz” dowiecie się Państwo z kolejnego artykułu: „Szkoła wspólnoty i partycypacji, czyli Nasza szkoła – wspólna sprawa .”

Zachęcam Państwa do śledzenia cyklu artykułów  poświęconych planowanym zmianom programowym. Dzięki nim możliwa będzie zmiana od zaraz bez czekania  na reformę. Oto tytuły artykułów:

1. Czy w szkole możemy coś zmienić ? – Jolanty Kolan i
2. Świat się zmienia więc warto zmieniać szkołę.- Jolanty Kolan
3. RUN w szkole jutra – autorstwa Bożeny Brzozowskiej
4. Rola dyrektora szkoły w zarządzaniu zmianą edukacyjną – Ewy Szymczyk

Wraz z artykułami zamieścimy Państwu ofertę szkoleń ułatwiających łagodne przejście do edukacji jutra i realizacji nowej podstawy programowej.

Nie czekaj na reformę, zmiany zacznij już dziś !!!