Anna Dudek-Janiszewska
Nie czekaj na reformę, zacznij już dziś
Kiedy w lipcu 2022 roku ukazał się Obywatelski Pakt dla Edukacji (opracowany przez SOS – Sieć Organizacji Społecznych dla edukacji) zawarte w nim postulaty wydawały mi się w ówczesnej rzeczywistości utopią, niedościgłym marzeniem.
Przywykliśmy do nakazów, zakazów i narzucania wszystkim jednego modelu prac, obowiązkowych działań wykluczających swobodne wybory i twórcze działania – stosowaliśmy zasadę: „Jeżeli nie można czegoś zmienić należy się z tym oswoić”.
Może warto przypomnieć te założenia, bo one pozwolą nam – nauczycielom i dyrektorom przygotować się mentalnie do kolejnych zmian w edukacji i już dzisiaj obrać właściwy kierunek.
Oto pytania, na które szukano odpowiedzi: „Jakie są, a jakie powinny być priorytety polskiej edukacji? Jak zorganizować pracę szkół, by skutecznie uczyć i mądrze wychowywać, od czego zależy dalszy rozwój Polski? Jak budować i wspierać kadrę nauczycielską, by stawiać wysokie wymagania, a jednocześnie zapewniać prestiż i satysfakcję?”
Obywatelski Pakt dla Edukacji wskazywał 10 obszarów kluczowych dla lepszej szkoły.
- Pierwszy z obszarów: Samodzielność szkoły zamiast centralnego sterowania, wskazywał na potrzebę prawdziwej autonomii dyrektora w zarządzaniu placówką oraz zwiększenia roli rady pedagogicznej, rady rodziców, rady szkoły i samorządu uczniowskiego na podejmowanie działań edukacyjnych. Podkreślono również znaczenie dla samodzielności szkoły możliwość dydaktycznej swobody nauczycieli i nauczycielek.
- W obszarze drugim wskazano na konieczność wzrostu i urealnienia nakładów budżetowych na edukację szkolną i przedszkolną.
Już wkrótce jeden z tych postulatów dotyczący wprowadzenia radykalnej podwyżki nauczycielskich płac oraz mechanizmu gwarantującego ich regularny wzrost doczeka się urealnienia.
- Obszar trzeci: Szkoła profesjonalnych i dowartościowanych nauczycielek i nauczycieli – zawiera założenia działań o charakterze długofalowym i systemowym wspierającym stały rozwój kadry pedagogicznej – w tym stałe doskonalenie w ramach zespołów i sieci nauczycielskich. Zwrócono uwagę na konieczność kształcenia praktycznych umiejętności metodycznych skutecznego przekazywania wiedzy przez nauczycieli (oraz rozwijania powiązanych z nią umiejętności), organizowania pracy zespołów uczniowskich, wspierania dzieci doświadczających trudności czy budowania pozytywnej, a nie opartej na lęku motywacji do uczenia się.
- Obszar czwarty: Szkoła na miarę XXI, a nie XIX wieku jest prawdziwym wyzwaniem dla nauczycieli i dyrektorów, gdyż zdecydowanie przeciwstawia się modelowi szkoły pruskiej, zwracając uwagę na konieczność ograniczenia tradycyjnych metod nauczania na rzecz sposobów pracy, które autentycznie angażują młodych ludzi poprzez pracę w zespołach. Takich, które budzą pasje, zachęcają do stawiania pytań, badania i robienia rzeczy ważnych dla siebie i pożytecznych dla świata, mądrze wykorzystują nowe technologie i AI.
- Piąty obszar Paktu dla Edukacji: Szkoła kompetencji kluczowych, a nie szczegółowych wiadomości –jest kontynuacją dobrze znanego wielu szkołom projektu, który systemowo wdrażano zgodnie z nową podstawą programową kształcenia ogólnego od 2017 roku w szkole podstawowej, a od 2018 w szkołach ponadpodstawowych. Warto sięgnąć do naszych osobistych zasobów lub odwiedzić stronę ORE, by skorzystać z gotowych wzorów i opracowań. Ponadto takie rekomendacje znajdziemy w przyjętej przez MEiN Zintegrowanej Strategii Umiejętności 2030.
Jedyną przeszkodą we wdrożeniu tego obszaru wydają się przeładowane programy, no i wymagania egzaminacyjne, które daleko odbiegają od tej idei, a są jedynie narzędziem selekcji i nie odzwierciedlają ani kompetencji kluczowych ani przekrojowych.
- Szkoła równych szans i równego traktowania– kolejny, szósty obszar paktu nie jest hasłem nowym. Warto przypomnieć, że od roku 2012 mówi się o edukacji włączającej, a od 2020 rozpoczęto działania systemowe wyznaczając 4 etapy realizacji – w tym opracowania legislacyjne, powołanie nowych placówek, kontynuacja działań rozwijających praktykę włączającą i przygotowujących system do wprowadzenia nowych rozwiązań prawnych – ale na chwilę obecną utknęły one na etapie projektów. Na stronie ORE znajdziemy jedynie raport z 2020 roku: Edukacja włączająca. Bilans otwarcia.
Podstawą działań w tym obszarze jest „Szacunek dla różnorodności oraz profilaktyka dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami”
- Obszar siódmy: Szkoła wsparcia i współpracy, a nie rywalizacji -od dawna jest przedmiotem rozważań na temat konieczności dbania o relacje i więzi w triadzie: nauczyciele-uczniowie-rodzice. Szkoła powinna być przyjaznym miejscem z dobrym klimatem do nauki gdzie dzieci otrzymują wsparcie edukacyjne i psychospołeczne, a codzienną praktyką staje się praca zespołowa na lekcji, i praca zespołowa nauczycieli i rodziców.
- Istotą obszaru ósmego: Szkoła demokracji i zaangażowania jest rozwijanie kultury demokratycznej i samorządności uczniowskiej.
Zwrócono uwagę na pozorowane do tej pory zaangażowanie w życie szkoły i lokalnej wspólnoty, gdzie współpraca z organizacjami społecznymi – korzystanie z ich wsparcia i zasobów jest warunkiem koniecznym dla autentycznego funkcjonowania Szkoły demokracji na co dzień
- Wymownie brzmi obszar dziewiąty: Szkoła społeczności lokalnej, a nie ministerstwa oświaty
Podkreślono w nim znaczenie korzystania z zasobów społeczności
w codziennej pracy szkoły poprzez udział mieszkańców
w konsultowaniu i tworzeniu wizji rozwoju edukacji. Wskazano na konieczność zapewnienia środków na prowadzenie lokalnych projektów uczniowskich (np. społecznych, naukowych, artystycznych), a także wzmocnienie ich rangi, w tym uwzględnianie informacji o projektach na świadectwie szkolnym.
Pojawiło się też stwierdzenie, że: „Konieczne jest także uwolnienie nauczycieli i uczniów z gorsetu ramowego planu nauczania i przeładowanej podstawy programowej, by mieli czas
i przestrzeń na taką pracę i nie obawiali się, że tracą czas na rzeczy, których nie będzie na egzaminie.”
- Obszar dziesiąty: Szkoła pluralizmu- jest kontynuacją i poszerzeniem obszaru ósmego i dziewiątego. O jej założeniach i możliwościach realizacji” od zaraz” dowiecie się Państwo z kolejnego artykułu: „Szkoła wspólnoty i partycypacji, czyli Nasza szkoła – wspólna sprawa .”
Zachęcam Państwa do śledzenia cyklu artykułów poświęconych planowanym zmianom programowym. Dzięki nim możliwa będzie zmiana od zaraz bez czekania na reformę. Oto tytuły artykułów:
- Czy w szkole możemy coś zmienić ? – Jolanty Kolan i
- Świat się zmienia więc warto zmieniać szkołę.- Jolanty Kolan
- RUN w szkole jutra – autorstwa Bożeny Brzozowskiej
- Rola dyrektora szkoły w zarządzaniu zmianą edukacyjną – Ewy Szymczyk
Wraz z artykułami zamieścimy Państwu ofertę szkoleń ułatwiających łagodne przejście do edukacji jutra i realizacji nowej podstawy programowej.
Nie czekaj na reformę, zmiany zacznij już dziś !!!
