W obszarze oddziaływań socjoterapeutycznych pozostają dzieci z zaburzeniami zachowania: nadpobudliwością, agresją, zahamowaniem, nieśmiałością, dzieci mające problemy szkolne wynikające z deficytów rozwojowych bądź z zaniedbania środowiska. Bardzo często u podłoża zaburzeń zachowania leżą właśnie czynniki środowiskowe. Wiele dzieci korzystających z zajęć socjoterapeutycznych pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych, gdzie zaburzona jest komunikacja pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny lub występuje problem uzależnienia, przestępczości czy niewydolności wychowawczej.
Procesy socjoterapeutyczne mogą odbywać się w trakcie różnych form zajęć. Socjoterapię określa ich cel. Jeśli głównym celem pracy z uczniami jest stwarzanie im doświadczeń korygujących urazowe sądy o rzeczywistości, zmianę zachowań i odreagowanie emocjonalne, to możemy mówić o socjoterapii.
Realizuje ona cele edukacyjne i rozwojowe, które wiążą się z charakterem zaburzenia. Zaburzenia te zakłócają proces rozwoju emocjonalnego i socjalizacji młodych ludzi, a także utrudniają rozwój osobisty i społeczny.
Cele edukacyjne mogą obejmować poznawanie przez grupę różnorodnych zagadnień, które pozwolą dzieciom sprawniej funkcjonować społecznie. Celami takimi mogą być poznawanie emocji, sposobów radzenia sobie z nimi, rozpoznawanie cudzych i własnych potrzeb, podnoszenie własnej wartości, a także uczenie się rozwiązywania konfliktów. Natomiast cele rozwojowe wiążą się z wiekiem uczestników zajęć, gdyż w każdej fazie życia dominują określone potrzeby, których zaspokojenie odgrywa istotną rolę w procesie rozwoju. I tak u dzieci w okresie wczesnoszkolnym dominuje potrzeba aktywności ruchowej, zabawy, zdobywanie wiedzy o świecie, potrzeba twórczości, potrzeba wsparcia ze strony dorosłych. U młodzieży dominuje zaś potrzeba wyrażania się w różnych formach zwłaszcza literackich, marzeniach, wyobrażeniach, potrzeba aprobaty społecznej, autonomii, intymności, przynależności do grupy oraz aktywności społecznej. Jest to czas kryzysów emocjonalnych, motywacyjnych, moralnych, czas odkrywania świata i własnego ja, budowania własnej tożsamości.
W terapii wychodzi się z założenia, że trudne zachowania dzieci i młodzieży mają swoje tło psychiczne. Towarzyszą im przykre emocje takie jak: lęk, poczucie winy, niepokoju, gniew, złość, osamotnienie oraz określone, najczęściej negatywne sądy poznawcze na temat własnej osoby. Zaburzenia zachowania powstają na skutek przeżytych urazów, będących trudnymi doświadczeniami, których siła przekroczyła zdolność dziecka do poradzenia sobie z nimi lub na skutek silnego przeżycia traumatycznego.
Większość zaburzeń jest wynikiem trwającej dłuższy czas deprywacji podstawowych potrzeb emocjonalnych lub systematycznie powtarzających się sytuacji urazowych w rodzinie, wśród rówieśników i w szkole.
Mają one istotny wpływ na kształtowanie się poczucia własnej wartości, godności i poczucia bezpieczeństwa. Przeżywana sytuacja trudna powoduje uogólnienie tego doświadczenia w postaci sądów poznawczych, często urazowych, o rzeczywistości i powstanie określonych typów zachowań. Zachowania te na ogół nie są zgodne z oczekiwaniami dorosłych i często szkodliwe dla samego dziecka Zaburzenia te ujawniają się jako zaburzenia w relacjach dziecko — dorośli, dziecko — rówieśnicy, dziecko — zadanie, dziecko do samego siebie.
Terapeutyczny charakter zajęć socjoterapeutycznych polega na organizowaniu takich sytuacji społecznych podczas spotkań, które dostarczą dzieciom doświadczeń (korekcyjnych), wokół których będą mogły przebudować obraz samego siebie, które pozwolą na odreagowanie napięć emocjonalnych i aktywne uczenie się nowych zachowań i umiejętności interpersonalnych. Odreagowanie napięć emocjonalnych poprzez różnorodne formy aktywności jest podstawowym zadaniem zajęć socjoterapeutycznych. Polega to na dzieleniu się swoimi przeżyciami w atmosferze bezpieczeństwa, akceptacji i zrozumienia oraz umożliwieniu ekspresji uczuć w formie śmiechu, krzyku, płaczu itp.. Bardzo ważne jest także dostarczenie okazji do przeżywania emocji pozytywnych.
Terapeutyczna rola zajęć socjoterapeutycznych polega także na organizowaniu doświadczeń korekcyjnych. Gromadzenie nowych doświadczeń, odmiennych od poprzednich, a szczególnie od urazowych, może likwidować ich wpływ na psychiczne i społeczne funkcjonowanie dziecka. Ich istota polega na odmiennym zachowaniu się grupy, prowadzącego, nie potwierdzającym oczekiwań i wyobrażeń dziecka, dzięki którym będzie mogło przebudować obraz samego siebie. Chodzi tu o sytuacje, w których młody człowiek będzie mógł lepiej poznać siebie, odkryć i docenić swoje zasoby – dobre cechy charakteru, umiejętności, zdolności, a następnie wykorzystać je w różnorodnych sytuacjach życiowych. Zajęcia socjoterapeutyczne stwarzają także okazje do wypróbowania i wyćwiczenia nowych sposobów zachowania oraz nabycia nowych umiejętności, szczególnie interpersonalnych takich jak: radzenie sobie z emocjami, asertywność, rozwiązywanie problemów i konfliktów, podejmowanie decyzji, szukanie wsparcia i pomocy.
Zajęcia socjoterapeutyczne mają charakter ustrukturalizowanych spotkań grupowych, na które składają się odpowiednio dobrane gry, zabawy i ćwiczenia. Każde ze spotkań ma cel szczegółowy, który jest podporządkowany celowi głównemu oraz propozycje aktywności pozwalające osiągnąć założony cel. Cykl spotkań tworzy dynamiczną całość, na który składają się określone etapy pracy z grupą.
