Ewaluacja, to jest refleksja nad tym, co robimy, dlaczego to robimy i jaka jest wartość tego, co robimy. Natomiast autoewaluacja zachodzi wówczas, gdy ewaluator (w tym przypadku nauczyciel) dokonuje ewaluacji własnej pracy, kiedy podmiot i przedmiot ewaluacji jest w jednej osobie.
Po co samoocena? Karta Nauczyciela – Rozdział 2 – Obowiązki nauczycieli Art. 6. – Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą; (…) oraz dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego (…) Samooceny dokonujemy, aby wyeliminować z własnej dydaktyki nieefektywne metody nauczania, ciągle doskonalić proces kształcenia, podejmować skuteczne działania zapobiegające niepowodzeniom uczniów.
Odpowiedzialny nauczyciel musi regularnie ewaluować jakość swojej pracy, ponieważ to, co sami uważamy za rewelacyjne po praktycznej weryfikacji okazuje się zupełnie inne dla uczniów. „Połowa sukcesu leży w uświadomieniu sobie potrzeby zmiany”. Odpowiedź na pytania: Jak sobie radzimy? Co robimy dobrze? Jak możemy wzmocnić nasze sukcesy? Co nam nie wychodzi? Co możemy zrobić, żeby to poprawić? – pozwoli nam wyeliminować błędy i poprawić jakość naszej pracy. Pracując z młodzieżą powinniśmy pamiętać, że „współcześni nauczyciele są ekspertami od nauczania, aktywnymi przewodnikami ucznia, doradcami edukacyjnymi, wykorzystującymi potencjał ucznia dla realizacji jego kariery edukacyjnej, w pełni akceptując fakt, że każdy człowiek jest inny i ma prawo do wyboru własnej drogi życiowej”. (M. Taraszkiewicz, Nowa szkoła. Wspieranie kariery ucznia. Warszawa 1998).
Na pełny obraz kompetencji nauczyciela składają się na ogół 3 składowe: kompetencje merytoryczne dotyczące dziedziny nauczanego przedmiotu; kompetencje metodyczne, aktywizujące metody nauczania, techniki pracy grupowej, projektowej; kompetencje wychowawcze – każdy nauczyciel ucząc, zawsze w jakiś sposób oddziałuje na uczniów także wychowawczo (komunikacja, rozumienie problemów danego wieku rozwojowego, umiejętność nawiązywania kontaktów i utrzymywania dyscypliny).
W zawodzie nauczyciela – jak w żadnym innym zawodzie – ogromną rolę przypisuje się osobowości. Najmniej działa się tym, co się mówi, więcej tym, co się robi, a najwięcej tym, kim się jest. Zawód ten polega bowiem na świadomym i zorganizowanym kształtowaniu osobowości wychowanków – „(..) osoba nauczyciela przesądza o jakości szkoły i jest w najwyższym stopniu sprawczym czynnikiem rozwoju ucznia. Działanie nauczyciela na rzecz zmiany rozwojowej ucznia jest tym bardziej skuteczne, im bardziej nauczyciel sam podlega procesom rozwojowym, im bardziej jest świadomy siebie”.
Rozpoczynając projekt samooceny nauczyciel powinien określić, z jakich źródeł może zdobyć informacje o swojej pracy i w jaki sposób je pozyska. Należy bardziej systematycznie obserwować własne poczynania edukacyjne, uwzględniając kompetencje merytoryczne, metodyczne i wychowawcze. Warto przygotować sobie pytania, które nam pomogą, ustalić co robimy dobrze, a co musimy doskonalić, aby być kreatywnym nauczycielem.
Do konstrukcji odpowiedniego narzędzia mogą posłużyć przykłady zagadnień
– Przestrzegam ustaleń zawartych w przedmiotowym systemie oceniania i wewnątrzszkolnym systemie oceniania
– Zapoznaję uczniów z wymogami edukacyjnymi
– Daję uczniom możliwość ich indywidualnego rozwoju
– Poszukuję i stosuję nowe pomysły mogące pomóc uczniom w osobistym rozwoju
– Stosuję różne metody i techniki pracy z uczniem
– Modyfikuję proces uczenia się
– Współpracuję z innymi nauczycielami i chętne dzielę się z nimi własnymi doświadczeniami
– Dbam o własny rozwój zawodowy
– Mam dobre relacje z moimi uczniami i uczniowie mają do mnie zaufanie
– Zwracam uwagę na aspekty wychowawcze towarzyszące procesowi kształcenia
– Efektywnie wykorzystuję czas na zajęciach.
Samoocenę pojmować należy, jako prowadzony dla samego siebie indywidualny monitoring, rodzaj zawodowej autorefleksji nad wymiernymi efektami swojej pracy. Właściwa samoocena służy nauczycielowi i jego uczniom, a nie dyrektorowi szkoły.
Maria Stawska
