Pierwszą część artykułu znajdą Państwo tutaj.
Bezpieczna szkoła to taka, która zapewni warunki do współpracy, wzajemnego szacunku, dialogu. W kulturze pracy szkoły opartej na wartościach ważnym elementem jest język, jakim komunikują się wszyscy uczestnicy życia szkolnego: uczniowie, nauczyciele, rodzice, dyrektor.
Inspiracją na nowy rok szkolny może być propozycja Marshalla Rosenberga: Porozumienie Bez Przemocy –PBP. /1
PBP proponuje komunikację w postaci 4 kroków:
– Obserwacji faktów-bez oceniania
– Wyrażania uczuć-bez ich interpretowania
– Wyrażania potrzeb –bez ich zastępowania gotową strategią
– Wyrażania prośby –z akceptacją odmowy jej spełnienia przez innych
PBP może stać się skutecznym narzędziem do nauczenia uczniów umiejętności dyskutowania, argumentowania, kwestionowania.
Wpojenie uczniom norm i akceptowalnych postaw wymaga od nauczycieli przygotowania się do sposobu ich nauczenia na poziomie klasy. Wiedza dotycząca celów zachowania się ucznia (pozyskanie uwagi, zdobycie władzy, zemsta, poczucie bezradności…) pozwoli nauczycielowi dobrać właściwe metody i techniki pracy.
Ważnym krokiem w szkolnej praktyce jest projektowanie klasowych i szkolnych zasad, a następnie opanowanie ich przez uczniów.
Aby wdrażane w szkole normy miały gwarancję, że będą stosowane w praktyce, muszą być akceptowane przez społeczność uczniowską. Sposobem na to może być ich wspólne ustalanie.
Wrzesień to dobry czas na spotkanie całej społeczności szkolnej i praca nad wspólnym kodeksem zachowań. Proponuję wykorzystać w tym celu formę pracy w grupach ,metodą „WORLD CAFE”.
Skutecznym narzędziem będzie „Matryca zachowań” – przystosowana do trenowania i uczenia norm w całej szkole i w poszczególnych klasach.
W tym celu zespół pracowników / nauczycieli wraz z uczniami spotyka się regularnie, by zaplanować 4-5 oczekiwanych zachowań (np. okazuj szacunek, bądź przygotowany do lekcji, nie spóźniaj się…), określa zachowania w wybranych miejscach szkoły: klasa, stołówka, korytarze, łazienka… Elementy składowe oczekiwań to m.in.: słuchaj, gdy inni mówią, bądź przygotowany do lekcji, wykonuj prace na dobrym poziomie, traktuj z szacunkiem innych.
Oczekiwania te i umiejętności składowe umieszcza się na plakatach i rozkleja w całej szkole a następnie są one używane przez nauczycieli do bezpośredniego wskazywania zachowań i postaw ( uzgodnionych wspólnie i przez wszystkich akceptowanych).
W pracy szkoły nie może zabraknąć opracowanych systemów radzenia sobie z zachowaniem tych uczniów, którzy nie przestrzegają lub wręcz łamią przyjęte prze społeczność normy postępowań.
Wiele szkół podejmuje takie działania jak monitoring, zatrudnianie agencji ochrony, wzywanie straży miejskiej, policji.
Korzystanie z zewnętrznych form pomocy w sytuacji zagrożenia jest jak najbardziej wskazane, czasem wręcz konieczne.
Należy jednak pamiętać , by policyjna prewencja nie zastępowała wychowania i profilaktyki.
METODA WORLD – CAFE /2
Metoda „World Cafe” powstała na bazie kilku prostych idei wynikających m.in. z obserwacji zachowań społecznych. Twórczyni metody: Juanito Brown, zauważa że nie ma lepszego miejsca na filozoficzne przemyślenia i rozmowy oraz wymianę doświadczeń jak kawiarnia. Stąd w nazwie metody pojawia się: „Cafe” – czyli miejsce formowania się głębokich myśli i podejmowania najważniejszych decyzji.
Na potrzeby szkoły możemy zestawić stoły do pracy w grupach na szkolnym korytarzu/ w sali gimnastycznej. Moderatorem każdej grupy jest nauczyciel, który ustala zasady pracy w grupie, kieruje wymiana doświadczeń, dba o skupianie się na temacie.
7 etapów wdrażania metody „World Cafe„:
- Ustal temat główny – zwróć uwagę na powody, dla których społeczność szkolna ma się spotkać i co chcesz przez to osiągnąć. Pamiętając o celu spotkania, wybierz najważniejsze elementy, które ukierunkują działania na osiągnięcie celów np.: kto będzie brał udział w dyskusji, jaki temat jest najbardziej istotny, jakiego rodzaju zagadnienia będą poruszane itp.
- Zaaranżuj komfortową przestrzeń do pracy – gospodarze wszystkich kawiarni dbają o to, aby goście czuli się u nich komfortowo, bo tylko w takim stanie są odprężyć się i myśleć twórczo. Zwróć uwagę, aby zaprojektowana przestrzeń dawała swobodę przemieszczania się i zapewniała przyjazną atmosferę.
- Wyeksponuj najważniejsze pytania – „wydobycie” wiedzy wymaga zadawania właściwych pytań. Znajdź pytania, które są najistotniejsze dla rozwiązania problemu. Takie pytania potrafią przyciągać „zbiorową energię” i skutecznie przyczynić się do rozwiązania problemu. W zależności od tego ile czasu chcesz poświęcić na rozwiązanie problemu, możesz zadawać pojedyncze pytania lub podzielić uczestników na kilka grup. Każda z nich może siedzieć przy oddzielnym stoliku i dyskutować na wybrany/wskazany problem, będący częścią omawianego zagadnienia.
- Angażuj wszystkich do przeprowadzania zmian – większość z nas nie pragnie tylko uczestniczyć w rozmowie, ale chcemy aktywnie przyczyniać się do wprowadzania zmian. Ważne jest aby zachęcać każdego do wzięcia udziału w dyskusji, aktywnego słuchania i wypowiadania własnych opinii.
- Pokaż problem z różnych perspektyw – możliwość poruszania się pomiędzy stołami, sprawia, że zaczynamy aktywnie myśleć i łączyć przekazywane informacje w całość. Zataczamy coraz szersze kręgi, poszerzamy własne postrzeganie, pobudzając się jeszcze bardziej do działania – generowania nowych rozwiązań i pomysłów.
- Słuchaj aktywnie – słuchanie jest jedną z ważniejszych umiejętności, jaką posiadamy. Jakość naszego słuchania jest prawdopodobnie najważniejszym czynnikiem determinującym sukces spotkania w „World- Cafe„. Umiejętność postrzegania, analizowania i łączenia informacji w całość stanowi najważniejszą część pracy w kawiarni.
- „Żniwa”– rozmowy w mniejszych grupach mają na celu zebranie informacji kluczowych dla procesu, ale dopiero ich zestawienie w całość daje nam podgląd na całe zagadnienie. Ostatnia faza „World Cafe„, określana jako „żniwa” polega na publicznej prezentacji wniosków wypracowanych przez każdą z grup. Proces ten można wspierać narzędziami graficznymi.
Warto zaznaczyć, że World Café jest metodą służącą do wymieniania się kreatywnymi pomysłami i nie musi mieć na celu znalezienia konkretnych rozwiązań. Z tego powodu nadaje się najlepiej do początkowych faz procesu partycypacyjnego – pomaga określić potrzeby i oczekiwania wszystkich zaangażowanych stron, a także stworzyć między nimi sprzyjającą dalszym rozmowom atmosferę.
SZEŚCIOKĄTY SOLO – Heksy
Wycinamy sześciokąty, na każdym zapisujemy pojęcia związane z wdrażanym tematem –w naszym przypadku mogą to być nazwy akceptowalnych zachowań.
(w zależności od poziomu edukacji, np. szacunek, tolerancja, zaufanie, bezpieczeństwo, punktualność, odpowiedzialność…./ każdy ma prawo do szacunku, mów dobrze o innych, bądź miły, słuchaj nauczyciela, wykonuj prace na wysokim poziomie, każdy uczeń jest ważny…., dobór powinien być inwencją nauczyciela, uczniów lub wspólną)
Podobnie jak w metodzie World-Cafe, z haksami pracujemy w grupach. Ważne, by wyznaczyć lidera grupy, którego zadaniem jest dbanie o możliwość wypowiedzi każdego ucznia, nie możemy pozwolić na chaotyczne wypowiedzi, mamy uczyć słuchać, kiedy mówią inni, uzupełniać, dopowiadać.
Prowadzący, nauczyciel, ustala parę sześciokątów, wskazuje na relacje między nimi.
Kolejno każdy uczeń w grupie wybiera dowolny sześciokąt, analizuje, dlaczego wskazana nazwa zachowania, postawy jest ważna, jak się łączy z innymi, jakie relacje między nimi zachodzą. Kolejny uczeń dołącza sześciokąt do wyłożonych przez poprzedników, i wskazuje relacje między nimi. W tej metodzie wykorzystujemy Taksonomię SOLO (SOWU), uczniowie nie tylko wymieniają ,wskazują ale zwracają uwagę na relacje między pojęciami.
Tę „układankę” warto czasem wykorzystać na lekcji z wychowawcą klasy do utrwalania zdobytej wiedzy na temat akceptowalnych postaw.
Korzyścią jest sposób w jaki pracują uczniowie: w atmosferze współpracy, uczą się od siebie, uczą się słuchać wypowiedzi koleżanki/kolegi, mają okazję dyskutować na konkretny temat.
Bibliografia:
- „Jakość edukacji. Różne perspektywy” , red. G. Mazurkiewicz , WUJ, wyd.1, 2012
- Neuropedagogika przyjazna mózgowi , nowoczesne techniki uczenia się, S. Wasiołek / Internet
