Awans zawodowy nauczyciela mianowanego regulują przepisy zawarte w rozdziale 3a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2014 roku poz. 191 tekst jednolity ze zm.) oraz w rozporządzeniu MEN z dnia 1 marca 2013 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2013 roku poz. 393).
Niżej opisano zasady i toku postępowania przy ubieganiu się nauczyciela mianowanego o stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego. Opis winien być pomocą dla nauczycieli mianowanych zamierzających ubiegać się o wyższy stopień awansu zawodowego oraz dla dyrektora.
Nauczyciel mianowany, po przepracowaniu co najmniej jednego roku od nadania stopnia awansu zawodowego może złożyć wniosek o rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego. Warunkiem do rozpoczęcia stażu jest zatrudnienie w szkole w co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć w jednej lub łącznie w kilku szkołach, zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami. Nauczyciel mianowany rozpoczyna staż z początkiem roku szkolnego i w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć składa wniosek do dyrektora szkoły o rozpoczęcie stażu. Jeżeli nauczyciel zostanie zatrudniony po upływie 14 dni od dnia rozpoczęcia roku szkolnego nie może rozpocząć stażu do końca tego roku szkolnego. Wraz z wnioskiem składa sprojekt planu rozwoju zawodowego. Wówczas dyrektor szkoły w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć, zatwierdza projekt planu rozwoju zawodowego lub zwraca do poprawy z pisemnym wskazaniem zakresu niezbędnych zmian. Natomiast nauczyciel dokonuje niezwłocznie korekty projektu planu zgodnie z zaleceniami i ponowne przedkłada go dyrektorowi w formie pisemnej. W trakcie trwania stażu nauczyciel za zgodą dyrektora może aneksem wprowadzić zmiany w planie rozwoju zawodowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach, dyrektor może zobowiązać nauczyciela do zmiany planu.
Staż nauczyciela mianowanego ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego trwa 2 lata i 9 miesięcy i planowo powinien zakończyć się z dniem 31 maja danego roku. W przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy i urlopy, trwającej nieprzerwanie dłużej niż miesiąc, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. W przypadku nieobecności dłuższej niż rok nauczyciel obowiązany jest obowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze. Jeśli nieobecność nauczyciela w pracy wynika z powodu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu ojcowskiego, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. W przypadku gdy łączny czas nieprzerwanej nieobecności w pracy z przyczyn wyżej opisanych, jest dłuższy niż jeden rok i 6 miesięcy, nauczyciel jest obowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze (art. 9d ust. 5a KN). Nauczyciel w czasie trwania stażu ma możliwość przerwania stażu na swój wniosek. Wówczas musi ponownie odbyć staż w pełnym wymiarze.
W okresie stażu trwającego 2 lata i 9 miesięcy nauczyciel zobowiązany jest do realizacji planu rozwoju zawodowego, a w szczególności: a) uzyskanie pozytywnych efektów w pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej na skutek wdrożenia działań mających na celu doskonalenie pracy własnej i podniesienie jakości pracy szkoły; 2) wykorzystywanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej; 3) umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami, w tym przez prowadzenie otwartych zajęć, w szczególności dla nauczycieli stażystów i nauczycieli kontraktowych, prowadzenie zajęć dla nauczycieli w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego lub innych zajęć; 4) realizację co najmniej trzech z następujących zadań: a) opracowanie i wdrożenie programu działań edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych odpowiednio z oświatą, pomocą społeczną lub postępowaniem w sprawach nieletnich, b) wykonywanie zadań doradcy metodycznego, egzaminatora okręgowej komisji egzaminacyjnej, eksperta komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy, rzeczoznawcy do spraw podręczników, c) poszerzenie zakresu działań szkoły, w szczególności dotyczących zadań dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, d) uzyskanie umiejętności posługiwania się językiem obcym na poziomie zaawansowanym, a w przypadku nauczycieli języków obcych – uzyskanie umiejętności posługiwania się drugim językiem obcym na poziomie zaawansowanym, e) wykonywanie zadań na rzecz oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich we współpracy z innymi osobami, instytucjami samorządowymi lub innymi podmiotami, f) uzyskanie innych znaczących osiągnięć w pracy zawodowej; 5) umiejętność rozpoznawania i rozwiązywania problemów edukacyjnych, wychowawczych lub innych, z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony.
Podczas odbywania stażu dyrektor zapewnia nauczycielowi mianowanemu warunki do: a) obserwacji zajęć; b) udziału w formach kształcenia ustawicznego; c)korzystania z pomocy poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych instytucji.
Dyrektor szkoły, w której nauczyciel podejmuje zatrudnienie po zmianie miejsca zatrudnienia, zalicza okres stażu z poprzedniego miejsca pracy pod warunkiem, że przerwa w zatrudnieniu nie była dłuższa niż 3 miesiące i za okres dotychczas odbytego stażu nauczyciel otrzymał ocenę pozytywną.
W trakcie odbywania stażu nauczyciel mianowany realizuje planu rozwoju zawodowego i składa dyrektorowi sprawozdania cząstkowe – raz w roku. Po zakończeniu stażu w ciągu 30 dni od dnia zakończenia stażu, składa dyrektorowi sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego. Należy wpisać datę złożenia sprawozdania przez nauczyciela ze względu na potrzebę wpisania tej informacji do zaświadczenia. W sprawozdaniu z realizacji planu nauczyciel powinien wskazać działania podejmowane w trakcie stażu, przedstawić sposób ich realizacji oraz efekty tych działań.
Dyrektor, nie dłużej niż w ciągu 21 dni od złożenia sprawozdania, ustala ocenę dorobku zawodowego po zasięgnięciu opinii rady rodziców. Ocenę, dyrektor szkoły, sporządza na piśmie i opatruje datą dokonania oceny. Dołącza do oceny uzasadnienie i pouczenie o możliwości odwołania do organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Rada rodziców, w ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia, przedstawia opinię dotyczącą nauczyciela mianowanego. Brak opinii rady rodziców w wymaganym terminie nie wstrzymuje dalszej procedury. Dyrektor, po zakończeniu stażu, sporządza zaświadczenie zawierające informacje o: a) wymiarze zatrudnienia oraz nauczanym przedmiocie/rodzaju zajęć w dniu wydania zaświadczenia i w okresie stażu, b) dacie zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego, c) dacie złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego, d) uzyskanej ocenie dorobku zawodowego za okres stażu oraz dacie jej dokonania.
W przypadku otrzymania negatywnej oceny dorobku zawodowego nauczyciel, w ciągu 14 dni od dnia otrzymania negatywnej oceny dorobku zawodowego, ma możliwość odwołania się do organu nadzoru pedagogicznego. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny, w ciągu 21 dni od dnia złożenia odwołania, musi rozpatrzyć odwołanie od oceny dorobku zawodowego.
W przypadku niedotrzymania przez organ nadzoru pedagogicznego terminu na rozpatrzenie odwołania nauczyciel może ubiegać się o akceptację komisji. Gdy organ sprawujący nadzór pedagogiczny, jako organ odwoławczy ustali ostatecznie ocenę negatywną dorobku zawodowego nauczyciel, nie później niż w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć, ma możliwość odbycia jednego dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy – na swój wniosek i za zgodą dyrektora. W przypadku zmiany miejsca zatrudnienia dyrektor szkoły ustala tylko ocenę za okres aktualnie odbytego stażu.
W okresie 3 lat od dnia uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego składa do organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Nauczyciel ma możliwość wskazania we wniosku związku zawodowego, którego przedstawiciel będzie powołany do składu komisji kwalifikacyjnej. Związek zawodowy wskazuje przez właściwy organ statutowy przedstawiciela do udziału w komisji kwalifikacyjnej. Nauczyciel dołącza do wniosku odpowiednią dokumentację: a) dokumenty potwierdzające kwalifikacje – poświadczone przez notariusza; akt nadania stopnia nauczyciela mianowanego – poświadczona przez notariusza kopia; c) zaświadczenie dyrektora szkoły; d) opis i analizę realizacji wymagań, ze wskazaniem uzyskanych efektów; e) kopię dyplomu lub świadectwa potwierdzającego znajomość języka obcego – w przypadku realizacji tego zadania.
Organ sprawujący nadzór pedagogiczny, po otrzymaniu wniosku, w czasie umożliwiającym wydanie decyzji w wymaganym terminie, po przeprowadzeniu analizy formalnej wniosku. W przypadku stwierdzenia braków formalnych wzywa pisemnie nauczyciela mianowanego do ich uzupełnia, wskazując czego brakuje i termin uzupełnienia tychże. Dołącza pouczenie, że nieusunięcie braków spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. Nauczyciel, w ciągu 14 dni od otrzymania wezwania, ma możliwość usunięcia braków formalnych w dokumentacji.
Organ sprawujący nadzór pedagogiczny, po otrzymaniu wniosku, powołuje komisję kwalifikacyjną w następującym składzie: a) przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, który pełni funkcję przewodniczącego; b) dyrektor szkoły; c) trzej eksperci z listy MEN; d) przedstawiciel związku zawodowego, gdy nauczyciel wskazał związek zawodowy we wniosku. Ważne, aby do prac w komisji zostali powołani eksperci posiadający kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkole tego samego typu i rodzaju co szkoła, w której nauczyciel jest zatrudniony, z których co najmniej jeden jest zatrudniony w szkole tego samego typu i rodzaju oraz co najmniej jeden naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, co nauczyciel. Nauczyciela mianowanego ubiegającego się o stopień awansu nauczyciela dyplomowanego, członków komisji organ prowadzący szkołę, organ sprawujący nadzór pedagogiczny zawiadamia co najmniej na 14 dni przed datą posiedzenia komisji o terminie i miejscu. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny, przed pracą i w czasie pracy, zapewnienia obsługę administracyjno-biurową komisji. Przedstawiciel organu prowadzącego ma możliwość uczestniczenia w rozmowie kwalifikacyjnej w charakterze obserwatora.
Komisja kwalifikacyjna analizuje dorobek zawodowy nauczyciela mianowanego ubiegającego się o stopień awansu nauczyciela dyplomowanego na podstawie przedłożonej przez nauczyciela dokumentacji oraz przeprowadzonej rozmowy. W trakcie rozmowy komisji z nauczycielem, tenże odpowiada na pytania członków komisji dotyczące wpływu działań i zadań zrealizowanych przez nauczyciela w czasie stażu na podwyższenie jakości pracy szkoły, w której nauczyciel odbywał staż. Komisja kwalifikacyjna podejmuje decyzję w obecności co najmniej 2/3 składu swoich członków. Każdy z członków komisji ocenia spełnianie przez nauczyciela wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia awansu zawodowego, według skali punktowej od 0 do 10. Nauczyciel otrzymuje akceptację komisji w przypadku uzyskania średniej arytmetycznej punktów w wysokości co najmniej 7. Jeżeli liczba członków komisji jest większa niż 3, przed obliczeniem średniej arytmetycznej punktów odrzuca się jedną najwyższą i jedną najniższą ocenę punktową. Przewodniczący komisji sporządza protokół posiedzenia komisji, który zawiera w szczególności: a) datę i miejsce posiedzenia komisji; c) imiona i nazwiska członków komisji; d) imiona i nazwiska osób uczestniczących w pracach komisji w charakterze obserwatora; e) pytania zadane nauczycielowi w czasie rozmowy kwalifikacyjnej, wraz z informacją o udzielonych przez nauczyciela odpowiedziach; f) uzyskane przez nauczyciela oceny punktowe; g) średnią arytmetyczną punktów; h) uzasadnienie rozstrzygnięcia komisji; i) członkowie uczestniczący w pracach komisji podpisują protokół. podpisy członków uczestniczących w jej pracach.
Uzasadnienie przyznanej liczby punktów powinno odnosić się do spełniania przez nauczyciela wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego, określonych w przepisach. Ocena komisji kwalifikacyjnej nie jest decyzją administracyjną toteż nie przysługuje od niej odwołanie. W przypadku braku akceptacji komisji nauczyciel ma możliwość złożenia ponownego wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego po odbyciu dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy na swój wniosek i za zgodą dyrektora szkoły, w terminie 14 dni od rozpoczęcia zajęć. W przypadku powtórnego nieuzyskania akceptacji, nauczyciel musi odbyć staż w pełnym wymiarze.
Przewodniczący komisji wydaje zaświadczenia o akceptacji. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny prowadzi rejestr wydanych zaświadczeń. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny przechowuje protokoły i dokumentację komisji kwalifikacyjnej.
Stopień nauczyciela dyplomowanego nadaje lub odmawia nadania, w drodze decyzji administracyjnej, organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Decyzja powinna być wydana do 31 sierpnia – jeśli wniosek o postępowanie kwalifikacyjne złożony został do 30 czerwca lub 31 grudnia – jeśli wniosek złożony został do 31 października. W przypadku decyzji odmownej, nauczyciel w ciągu 14 dni od dnia otrzymania decyzji o odmowie nadania stopnia nauczyciela dyplomowanego, ma prawo do odwołania do ministra edukacji, za pośrednictwem organu sprawującego nadzór pedagogiczny, ponieważ nadzór nad czynnościami podejmowanymi w postępowaniu o nadanie stopnia nauczyciela dyplomowanego sprawuje Minister Edukacji Narodowej.
Opracował: Maciej Biernacki na podstawie „Dokumentacja dyrektora szkoły” Wydawnictwo Agencja Pracy Twórczej
