Z dniem 1 września 2017 r., na mocy przepisów Ustawy Prawo oświatowe, stworzono warunki umożliwiające wzmocnienie wychowawczej funkcji szkoły.
Wprowadzono definicję wychowania, która zakłada:
„wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej, które powinno być wzmac¬niane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki dzieci i młodzieży” (art. 1 pkt 3 Ustawy Prawo oświatowe).
Stosownie do zapisów Ustawy Prawo oświatowe (art. 26) połączono dotychczas odrębnie funkcjonujące program wychowawczy i program profilaktyki szkoły/placówki w jeden do-kument – program wychowawczo-profilaktyczny – obejmujący:
treści i działania wychowawcze skierowane do uczniów,
treści i działania profilaktyczne dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów,
przygo¬towane w oparciu o diagnozę potrzeb i problemów występujących w danej społeczno¬ści szkolnej,
skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców.
Wychowanie i profilaktyka ukierunkowane są na różne cele:
wychowanie służy wspieraniu wychowanka w rozwoju,
profilaktyka to interwencja kompensują¬ca niedostatki wychowania.
Mają jednak obszar wspól¬ny, który stanowią działania budujące odporność na potencjalne zagrożenia (czyli profilaktyka I stopnia). To, co łączy wychowanie i profilaktykę – to aspekt wartości i norm,
w nawiązaniu do których są prowadzone działania. Oba te procesy – choć odrębne – są ze sobą ściśle powiązane – prowadzą bowiem do kształtowania wartości i przestrzegania norm.
Zatem połączenie obu programów uwzględnia całościowe oddziaływania wychowawcze wraz
z uzupełniającymi działaniami profilaktycznymi w zależności od potrzeb uczniów – zarówno
w zakresie wspierania dzieci i młodzieży w prawidłowym rozwoju, jak i zapobiegania
i przeciwdziałania zachowaniom problemowym.
Scalenie to nie powinno mieć charakteru jedynie technicznego zabiegu – jest to bowiem działanie merytoryczne mocno uwarunkowane zapisami podstawy programowej.
Począwszy bowiem od roku szkolnego 2017/2018 treści wychowawcze i profilaktyczne skierowane do uczniów – dostosowane do ich potrzeb rozwojowych – można odnaleźć w pod¬stawach programowych przedmiotów kształcenia ogólnego, specjalnego i zawodowego. To tu właśnie określono zadania wychowawczo-profilaktyczne szkoły, w tym do realizacji na zajęciach
z wychowawcą, oraz zadania wychowawcze w przedmiotach na każdym etapie edukacyjnym
w poszczególnych typach szkół. (art. 4 pkt 24 ustawy Prawo oświatowe)
Dlatego kolejnym filarem programu wychowawczego są programy wychowawcze poszczególnych przedmiotów. Treści nauczania poszczególnych przed¬miotów i sposoby ich realizacji, poziom wymagań, sposób kontrolowania i oceniania, mają duży potencjał wychowawczy, co potwierdza tezę, że nauczanie i wychowanie są nieodłączne.
Dzia¬łania wychowawczo-profilaktyczne powinny być więc kierowane do uczniów równolegle
z ich kształ¬ceniem, m. in. podczas zajęć z wychowawcą klasy oraz realizacji treści wielu przedmiotów.
Na podstawie programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły wychowawca z udziałem uczniów planuje zadania wychowawcze dla klasy na dany rok szkolny.
Podstawą do planowania działań wychowawczych są przede wszystkim potrzeby wychowanków oraz diagnoza sytuacji wychowawczej klasy.
Plan wychowawczy klasy szkolnej tworzyć powinny następujące podsystemy:
ważne wydarzenia w życiu klasy;
tematyka godzin do dyspozycji wychowawcy;
programy wychowawcze poszczególnych przedmiotów;
program decydujący o tożsamości klasy, np. wy¬chowanie do prawdy, odpowiedzialności, poszanowania godności, etc.
Jest on przedstawiany rodzicom do zaopiniowania wraz z zaproszeniem do włączenia się w realizację zadań.
W świetle nowej podstawy programowej działalność wychowawcza szkoły należy zatem do podstawowych celów polityki oświatowej państwa. Zadaniem szkoły jest ukierunkowanie procesu wychowawczego na wartości, które wyznaczają cele wychowania i kryteria oceny.
