Dyrektorowi szkoły szczególnie bliski jest problem motywacji. Z jednej strony narzekania nauczycieli na brak odpowiedniej motywacji do pracy wśród uczniów, z drugiej niepokój bezradnych w tym obszarze rodziców, z trzeciej świadomość, że ta kwestia dotyczy również nauczycieli, którzy często tylko częściowo wykorzystują swój potencjał.
Klimat pokoju nauczycielskiego niejednokrotnie potwierdza, że kwestia motywacji do pracy powinna być priorytetem. Pojawia się pytanie: Od czego zacząć? Wydaje się zasadnym, żeby zacząć od siebie, uświadomić sobie korzyści płynące z tego procesu i poznać sposoby motywowania pracowników.
Ważna w przypadku dyrektora szkoły będzie świadomość, że nie warunki zewnętrzne, lokalowe czynią mistrza. Prawdziwym bogactwem są bowiem ludzie. Należy zbudować zespół, w którym ludzie czują się dobrze, chętnie ze sobą spędzają czas, angażują się w pracę, podejmują nowe działania, identyfikując się z placówką.
Dyrektor nie może i nie powinien ograniczyć swojej pracy do planowania, organizowania i nadzorowania pracy szkoły. Powinien w umiejętny sposób komunikować się z podwładnymi i zachęcać ich do podejmowania kolejnych wyzwań. Wskazując dyskretnie określony kierunek działań szybko uświadomi sobie, że ma w zespole ludzi wewnętrznie zmotywowanych i ci w zasadzie potrzebują jego akceptacji i ewentualnie dyskretnego wsparcia. Odkryje również, że część jego załogi potrzebuje jednak motywacji zewnętrznej. Dyrektor musi sprawić, aby jego pracownicy identyfikowali się z placówką, pracowali efektywnie i mieli satysfakcję z wykonywanej pracy. Powinien zatem wsłuchiwać się w ich oczekiwania, a pozyskane informacje zwrotne wykorzystać do zbudowania w swojej placówce odpowiedniego systemu motywacyjnego.
Dyrektor musi być świadomy, że motywowanie stanowi pewną formę zarządzania zasobami ludzkimi. Bez skutecznego motywowania trudno mówić o wykorzystaniu kapitału ludzkiego. Współczesność sugeruje potrzebę stworzenia, wypracowania skonsolidowanego modelu motywacji do pracy w szkole. W takim modelu można by obserwować ścisły związek miedzy wysiłkiem, zaangażowaniem pracownika z jego skutkami, rezultatami. Warunkiem koniecznym do ukształtowania motywacji indywidualnej i zbiorowej jest stworzenie kompleksowego systemu motywacyjnego odpowiadającemu specyfice szkoły
Dyrektor szkoły może wykorzystać w procesie motywacyjnym szereg instrumentów. Ważne, by były one adekwatne do warunków i potrzeb placówki, a także zgodne z wszelkimi procedurami wewnętrznymi. Dyrektor może sięgnąć po instrumenty zachęty, perswazji, przymusu. ,,Instrumenty zachęty – stanowią ,, rdzeń” środków motywowania. Ich celem jest zachęta pracowników do określonych działań, zachowań, postaw. Pracownicy, realizując swoje indywidualne cele i zadania lub wykonując zadania zespołu roboczego, jako jego członkowie, oczekują określonych korzyści, nagrody za ich wykonanie.”
Instrumenty przymusu polegają na zagrożeniu motywowanego pracownika sankcją. Obejmują one środki nakazowe: nakazy, zakazy, polecenia służbowe, zalecenia, kodeks pracy, regulaminy. Wymagają one od dyrektora ścisłego nadzoru nad pracownikiem. Jeśli są zbyt często lub nieumiejętnie stosowane niszczą atmosferę pracy i motywację. Zatem ten sposób motywacji powinien być stosowany niezwykle rzadko i umiejętnie.
Istotnym dopełnieniem instrumentów motywowania pracowników są dla dyrektora szkoły instrumenty perswazji: rady, sugestie, konsultacje, negocjacje. Perswazja jest świetnym sposobem oddziaływania na psychikę pracownika, przemianę jego odczuć, nawyków, postaw; jest sposobem na polepszenie relacji.
Korzystanie z niematerialnych instrumentów motywowania jest uzupełnieniem instrumentów materialnych i jest od nich tańsze. Prawidłowe, skuteczne stosowanie instrumentów motywowania wymaga zindywidualizowanego podejścia wobec pracowników, identyfikacji potrzeb i oczekiwań .
Maria Baduchowska – uczestniczka Kursu Zarządzania Oświatą organizowanego przez Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli Eko-Tur
