Pracę domową ucznia nauczyciele traktują, jako integralną część procesu nauczania-uczenia się. Jest ważną formą, która wzbogaca i uzupełnia pracę uczniów w czasie zajęć szkolnych. Lekcja dopiero po połączeniu z pracą domową tworzy pełną jednostkę procesu nauczania.
Praca domowa ma charakter obowiązkowych, wykonywanych zwykle w domu, zajęć uczniów których celem jest rozszerzenie, pogłębienie i utrwalenie ich wiedzy oraz wdrożenie do samodzielności w posługiwaniu się wiedzą. Może ona polegać na zbieraniu informacji, dokonywaniu obserwacji, rozwiązywaniu zagadnień oraz pisemnym ich opracowaniu. Wielu nauczycieli i rodziców uważa, że nadmiar pracy domowej może prowadzić do przeciążenia uczniów. Jest to stan, w którym przekroczone są normy higieniczne pracy umysłowej, dlatego rodzice usiłują ograniczyć rozmiary pracy domowej dzieci.
Cele pracy domowej:
utrwalenie przerobionego materiału na lekcji,
uzupełnienie i pogłębienie zdobytych w szkole wiadomości,
wdrażanie do pracy samodzielnej np. o charakterze twórczym,
kształtowanie właściwego stosunku do pracy,
rozwiązanie problemu teoretycznego lub praktycznego,
pogłębienie umiejętności uczenia się,
przygotowanie materiału do nowej lekcji.
By uczeń dobrze opanował treści przekazywane przez nauczyciela, potrzebne jest ich utrwalanie, które najczęściej odbywa się w domu. Dlatego dwa rodzaje prac domowych (ustne i pisemne) mają za zadanie:
- kształtować i doskonalić umiejętności sprawnego i poprawnego wypowiadania się w mowie i piśmie, czyli pisanie wypracowań, wykonywanie ćwiczeń i zadań,
- kształcić umiejętności rozumienia,
- rozwijać umiejętności myślenia,
- doskonalić techniki czytania i recytowania,
- utrwalać wiadomości i umiejętności zdobyte w klasie,
- przygotować materiał na lekcje, obserwacje, zebrać materiały,
- korzystać z encyklopedii, słowników i innych źródeł wiedzy.
W samodzielnym odrabianiu zadań uczeń zdobywa potrzebne umiejętności i nawyki. Nauka w domu posiada również ogromne walory wychowawcze:
ü uczeń pokonuje samodzielnie napotkane w toku uczenia się trudności,
ü kształci i rozwija takie cechy charakteru, jak: wytrwałość w dążeniu do celu, wiarę we własne siły, odwagę, pilność, systematyczność, dokładność,
ü rozwija własną intuicję, pomysłowość i uzdolnienia twórcze.
Te wszystkie zadania praca domowa może spełnić tylko wtedy, gdy stosuje się odpowiednie rodzaje prac domowych, gdy samo zadanie pracy domowej w czasie zajęć przebiega właściwie, gdy odpowiednio organizuje się pracę domową i wreszcie odpowiednio ją kontroluje.
1) Zadawanie pracy domowej powinno odbywać się przy aktywnej uwadze uczniów, wytwarzając u nich przekonanie, że praca jest ważna i celowa.
2) Należy uświadomić uczniom potrzebę i konkretny cel tej pracy.
3) Praca domowa powinna wiązać szkolną i domową naukę ucznia w jednolity proces nauczania
4) Zadanie pracy domowej powinno stanowić dokładnie zaplanowaną część lekcji,
5) Trzeba uczniom wyjaśnić, jakie wiadomości teoretyczne mają przez pracę domową lepiej sobie przyswoić i pogłębić.
6) Zadania powinny być tak dobrane, aby ich rozwiązanie łączyło się z osiągnięciami kształcącymi i wychowawczymi.
7) Należy też pamiętać, aby tematy zadań domowych nie były identyczne ani zupełnie podobne do tych zadawanych w klasie, gdyż wtedy nie osiągniemy celu, który ma spełniać praca domowa.
8) Praca domowa musi stawiać przed uczniem nowe, ciekawe problemy, rozwijając jego zainteresowania i jego sposób myślenia, nie przekraczając jednak możliwości przeciętnego ucznia, a także nie absorbując zbyt dużo jego czasu.
9) W praktyce stosuje się również zadania o zróżnicowanej treści lub zadania dodatkowe.
10) Praca domowa powinna uwzględniać zasadę indywidualizacji, czyli dostosować zadania do sił i możliwości uczniów.
11) W zależności od tematu pracy domowej omawiamy ją bardziej lub mniej obszernie.
Przyczyny przeciążenia nauką domową tkwią zarówno w złej pracy szkoły, jak i w samych uczniach oraz w ich środowisku domowym
1) przyczyny złej pracy szkoły
- nadmiar zadań domowych, nauczyciele zapominają, że uczeń ma np.6 lekcji i z każdej ma zadaną pracę domową,
- błędy w zdawaniu pracy, brak koordynacji w zadawaniu,
- brak indywidualnych zadań, uczeń słaby nie jest w stanie podołać wymaganiom, a uczeń zdolny nie ma możliwości rozwoju,
- wady tygodniowego rozkładu lekcji np. lekcje z dnia na dzień,
- niesystematyczna kontrola prac domowych lub jej brak – skutek – uczniowie nie odrabiają prac domowych;
2) przyczyny tkwiące w uczniach
- słabe uzdolnienia,
- braki w wiadomościach, niezrozumienie lekcji,
- nieznajomość podstawowych zasad pracy umysłowej,
- nadmiar zajęć pozaszkolnych (uczniowie uczestniczą w zajęciach rewalidacyjnych, kółkach zainteresowań oraz innych które odbywają się po zajęciach lekcyjnych);
3) przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym
- brak kontroli nauki ucznia,
- brak racjonalnego współdziałania rodziców nad szkołą,
- niesprzyjająca uczniowi atmosfera środowiska rodzinnego.
Podsumowując, praca domowa spełnia niewątpliwie ważną w rolę w procesie kształcenia, służy rozwijaniu zainteresowań, wspomaga proces dydaktyczny, ale powinna być jednak dostosowana do możliwości uczniów.
Praca domowa ma sens, gdy jest sprawdzona i omówiona!
