Planowanie pochodzi od łacińskiego słowa ‘planta’, które oznacza „szkic budynku”. Zatem „planować” znaczy zaprojektować jakiś szkic, schemat, działanie lub wykonanie czegoś. Planowanie oznacza wytyczanie celów i określanie najlepszej i najprostszej drogi do ich osiągnięcia.
Planowanie to proces ustalania celów i odpowiednich działań, by je osiągnąć. Opisując bardziej szczegółowo, jest to projektowanie przyszłości, jakiej się pragnie, oraz skutecznych środków jej organizacji (R. R. Gallagher).
Planowanie jest szczególnie ważne w szkole, ale nieodzowne również w każdej zorganizowanej działalności człowieka. I taki charakter ma zarówno proces kierowania placówką oświatową, jak również systematyczna realizacja procesu dydaktycznego
i wychowawczo-opiekuńczego.
Zgodnie z definicjami zawartymi w literaturze, planowanie oznacza „analizę wewnętrznych i zewnętrznych warunków działania, obmyślania środków realizacji dostarczonych do zamierzonych celów i warunków” 1. Planowanie, które jest traktowane „jako kierowanie – to spojrzenie w przyszłość w celu zorientowania się w niej, zbudowanie na tej podstawie struktury działania, którymi ma się kierować” 2 uznawane jest jako odrębna faza zorganizowanego działania. Łącząc się z poprzednią fazą – określenie celów i następną – pozyskiwanie zasobów, powoduje, „że wokół planowania i w nim samym umiejscowione są najważniejsze czynności diagnostyczne, koncepcyjne, motywacyjne – a przez plan pracy będący pewnego rodzaju wzorem czy normą, także czynności kontrolne” 3.
Planowanie stwarza możliwości przewidywania zdarzeń, które nastąpią w przyszłości
i pozwala wcześniej ustalić sposoby kierowania tymi zdarzeniami. Eliminuje wyraźnie elementy zaskoczenia, sprzyja racjonalnemu wykorzystaniu czasu oraz zapobiega improwizacji w działaniu. Poważnym atutem planowania jest możliwość skoncentrowania się na zadaniach priorytetowych, ustalenie hierarchii ważności poszczególnych obszarów działań.
„Można też powiedzieć, że plan to mapa przyszłości z naniesionymi trasami prowadzącymi do celu wraz z harmonogramem dochodzenia na poszczególne etapy tej marszruty oraz z decyzją, kto i gdzie ma dotrzeć” 4.
Jedną z metod planowania jest „planowanie z przyszłości”, które zasadza się na założeniu, że przyszłość nie jest kontynuacją teraźniejszości. Procedura planowania z przyszłości przewiduje następujące etapy postępowania (wg D. Elsner):
- stworzenie realistycznej wizji tego co chcemy osiągnąć; „patrząc” z przyszłości, określenie działań do wykonania, ich terminów realizacji;
- sprecyzowanie czynności szczegółowych, by urzeczywistnić podjęte działania;
- ustalenie zasobów, jakie są potrzebne do wykonania czynności szczegółowych, tj. ludzi, rzeczy, czas i informacje.
Planowanie z przyszłości znalazło praktyczne zastosowanie np. w Anglii. Zgodnie z obowiązującym tam prawem oświatowym każda szkoła jest zobligowana do tworzenia wizji trzyletniego planu rozwoju.
„Reasumując, planowanie jest to porządkowanie przyszłości i dostarczanie jej do potrzeb oraz wymagań” 5.
Planowanie według Tadeusz Kotarbińskiego polega na tym, że planujący stawia sobie jakiś cel i obmyśla środki do tego celu. Mamy więc dwa główne etapy planowania:
1) Wyznaczenie celów.
2) Dobranie odpowiednich, najprostszych środków do ich osiągnięcia.
Iwona Bożym – uczestniczka kursu kwalifikacyjnego
