W 1995 roku Polskie Towarzystwo Nauczycieli opracowało Kodeks etyki nauczycielskiej, który nie został upowszechniony w szkołach. Nie został on zaakceptowany, bo oparty jest na światopoglądzie katolickim, a kodeks etyczny nie powinien być odzwierciedleniem polityki czy wiary; powinna go cechować ponadczasowość i uniwersalność.
„Kanony” etyki
- Zasada prawdy – zakłada, że prawda wyraża się we wszystkim, co nauczyciel mówi i czyni, a także w jego własnej postawie życiowej,
- Zasada dobra dziecka – podstawą działania nauczyciela jest bezpieczeństwo, interes, korzyści i wszechstronny rozwój dziecka.
- Zasada przykładu – wartości i umiejętności trzeba samemu posiadać, by móc je przekazać.
- Zasada projekcji pedagogicznej – polegająca na rozumieniu jak się zachować i jak mówić do dziecka ‘zniżyć się do jego poziomu’,
- Zasada więzi emocjonalnej – utrzymanie bezpośredniego, serdecznego kontaktu,
- Zasada poszanowania osobowości dziecka – oparta na szacunku dostrzegania jego odrębności i niepowtarzalności – każdy jest inny, każdy wyjątkowy,
- Zasada profesjonalizmu – w wychowaniu, nauczaniu i opiece; wymaga kompetencji, dojrzałości i fachowości.
Etyczny nauczyciel dobrze komunikuje się z uczniami, a do najbardziej pożądanych form zachowań nauczycielskich należą: pochwały wyrażane w różny sposób; werbalne i niewerbalne reagowanie na wypowiedzi ucznia; wyznaczanie jasnych reguł postępowania i ich przestrzeganie; bycie sprawiedliwym w stosunku do wszystkich uczniów
Cechy pozytywne nauczyciela wyłonione w ogólnopolskiej ankiecie:
- otwartość,
- umiejętność kontaktu z młodzieżą,
- poszanowanie godności,
- życzliwość,
- tolerancja,
- poczucie humoru,
- wiedza i umiejętność jej przekazywania,
- konsekwencja w postępowaniu.
Cechy negatywne nauczyciela wyłonione w ogólnopolskiej ankiecie:
- brak wiedzy,
- niekompetencja,
- niesprawiedliwość i brak obiektywizmu,
- brak zrozumienia i czasu dla uczniów,
- konfliktowość i złośliwość,
- brak konsekwencji w postępowaniu,
- nietolerancja,
- brak kultury osobistej.
10 mądrości nauczycielskich wg J. Pielachowskiego /Nauczyciel i jego warsztat pracy, Poznań 1996/
- Wiem, że przyszłość moich wychowanków w dużym stopniu zależy ode mnie.
- Nigdy nie poniżam godności ucznia. Poniżony zawsze odpłaca złem.
- W konflikcie z uczniami nie gorączkuję się; jestem sędzią, a nie stroną.
- Nie lekceważę własnych poleceń, zawsze kontroluję ich wykonanie.
- Jestem cierpliwy, uczniowie mają prawo myśleć i działać wolniej ode mnie.
- Lekcja jest dla uczniów – nie dla mnie. Mój sukces powstaje tylko z sukcesów moich uczniów.
- Nie jestem nieomylny. Mądrość polega na przyznaniu się do błędu i naprawieniu go.
- Autorytet nie polega na wzbudzaniu strachu, lecz na kompetencji, sprawiedliwości, konsekwencji wymagań
- Wymagania nie wykluczają życzliwości; nie zrzędzę, nie pouczam, czyn jest lepszy od mówienia, przykład lepszy od instrukcji
- Nie spodziewam się powierzchownej wdzięczności wychowanków. Jeśli zaszczepię im lepsza stronę mojej osobowości – będą mi wdzięczni przez całe życie
