Tolerancja oraz otwartość na wszelkiego rodzaju inność występują w polskim społeczeństwie najczęściej tylko w formie deklaratywnej. Nawet pobieżna obserwacja życia społecznego pozwala dostrzec, jak bardzo ludzie są przesiąknięci wrogością do wszelkich grup społecznych odstających od tak zwanej średniej, czyli do mniejszości etnicznych, narodowych, religijnych, seksualnych, a także do imigrantów, niepełnosprawnych, osób o niskim statusie ekonomicznym, zakażonych HIV, bezdomnych itp.
Światopogląd dzieci i młodzieży w dużej mierze odzwierciedla poglądy dorosłych. Jak zatem wychowawca klasy może przeciwdziałać dyskryminacji, która jest pierwszym krokiem do nienawiści? |
Dyskryminacja to nierówne, gorsze traktowanie osób w oparciu o ich przynależność do pewnej grupy, wyróżnionej na podstawie jednej cechy. W szkole dyskryminacja może przyjmować formę:
- pozbawiania praw,
- wyśmiewania,
- wyzywania,
- izolacji,
- poniżających komentarzy,
- przemocy fizycznej, w tym przemocy seksualnej.
Jeżeli nauczyciel faworyzuje niektórych uczniów, np. z powodu przynależności tych osób do grup postrzeganych jako „lepsze” – również mamy do czynienia z dyskryminacją. Zgodnie z przepisami prawa, szkoła powinna być miejscem wolnym od dyskryminacji. Chroni to zwłaszcza dzieci biedne i niepełnosprawne, dziewczęta, dzieci o innym niż polskie pochodzeniu narodowym, etnicznym i innym obywatelstwie, o innym niż katolickie wyznaniu bądź bezwyznaniowe, o innym niż biały kolorze skóry, o innej niż heteroseksualna orientacji seksualnej.
Wrażliwi na problemy społeczne praktycy edukacji i wychowania biją na alarm – w polskich szkołach uczniowie i uczennice należący do jakiejś mniejszości spotykają się z szykanami, a często z bezpośrednią przemocą ze strony swoich kolegów i koleżanek.
Nośnikiem uprzedzeń i dyskryminujących postaw, niestety, jest nierzadko kadra nauczycielska. Nie wynika to zazwyczaj ze złej woli, lecz z niewiedzy lub braku świadomości i wrażliwości. Dlatego nauczyciele i nauczycielki, którzy chcą uczulać młodzież na problematykę antydyskryminacyjną, powinni sami dobrze zapoznać się z tematem.
Równouprawnienie
Nieodłączny element praw człowieka. Pojęcie wywodzące się z epoki oświecenia. Jest terminem prawnym i oznacza równość różnych podmiotów prawnych w ramach określonego systemu prawnego. Jest to proces prawnego zrównywania do tej pory nierównouprawnionych podmiotów prawnych w ramach danego systemu prawnego. Możemy mówić, na przykład, o równouprawnieniu kobiet, osób niepełnosprawnych, mniejszości religijnych.
Jednak termin równouprawnienie odnosi się do stanu formalnego, dotyczącego brzmienia przepisów prawnych. Pojęcie to nie mówi nic o praktyce społecznej, o realnej możliwości korzystania przez dane grupy czy jednostki z zapisanych uprawnień.
Równość
Termin szerszy niż równouprawnienie. Oznacza realną sytuację, w której możemy faktycznie korzystać z przysługujących nam równych praw. Równość nie pojawia się automatycznie wraz z wprowadzeniem równouprawnienia w przepisach prawnych. Nierówności wynikają bowiem nie tylko z przepisów prawa, ale przede wszystkim z nieformalnych czynników głęboko zakorzenionych w kulturze danego społeczeństwa, między innymi tradycji, nawyków i przekonań. Dlatego droga do prawdziwej równości wiąże się z przeciwdziałaniem stereotypom, które prowadzą do uprzedzeń i dyskryminacji określonych grup społecznych i osób.
Stereotyp
Skrajnie przejaskrawiony obraz danej grupy, traktujący wszystkich jej członków w sposób niezróżnicowany, niezależnie od ich cech indywidualnych. Stereotypy często oparte są na niepewnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalonej przed tradycję i trudno podlegają zmianom. Stereotypy cechuję jednostronność, sztywność, żywotność, nieprzemakalność (odporność na argumenty i fakty).
Uprzedzenie
Negatywne opinie lub uczucia wobec innych grup społecznych żywione z powodu samej przynależności do danej grupy. To także nieprzychylna ocena, osąd dokonany na podstawie stereotypowych przekonań.
Dyskryminacja
Traktowanie kogoś gorzej niż innych w tej samej sytuacji. Dyskryminuje się ludzi z różnych powodów, na przykład ze względu na płeć, rasę, wiek, status materialny, wyznanie czy orientację seksualną. Dyskryminacja może przejawiać się w sposób jawny i wówczas mówimy o dyskryminacji bezpośredniej. Może ona jednak także przyjmować ukrytą formę, kiedy pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki są niekorzystne dla pewnych grup i osób. Wówczas mówimy o dyskryminacji pośredniej. Niekiedy dyskryminacja ta jest tak „przeźroczysta”, że dyskryminowane osoby nie zdają sobie z niej sprawy.
Przykład dyskryminacji bezpośredniej w szkole: organizowanie zajęć technicznych tak, że dziewczęta uczestniczą wyłącznie w zajęciach z gotowania, a chłopcy uczą się programowania komputerów.
Przykład dyskryminacji pośredniej w szkole: dodatkowe zajęcia w ramach kółek zainteresowań otwarte dla wszystkich są organizowane w budynku szkolnym na trzecim piętrze bez windy tak, że uczniowie/uczennice poruszający się na wózkach inwalidzkich nie są w stanie na nie dotrzeć
