Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w szkole, to temat istotny, wciąż powracający w różnych kontekstach kierunków polityki oświatowej. Nic dziwnego, bowiem zapewnienie bezpieczeństwa uczniom, to z jednej strony najważniejszy obowiązek dyrektora szkoły, z drugiej zaś rzecz niezmiernie trudna, biorąc pod uwagę złożoność całego zagadnienia. Na jakie niebezpieczeństwo mogą być narażeni uczniowie w szkole? Na co należy zwrócić uwagę, dbając o bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w szkole?
Wypadki uczniów mogą być związane z niedostatecznie zabezpieczonym budynkiem, drogą do szkoły, czy jej otoczeniem. Na podniesienie poziomu ryzyka może mieć też wpływ duże zagęszczenie uczniów w szkole. Należy tez przywiązywać wagę do bezpieczeństwa podczas lekcji – pracownie, szczególnie chemiczne, fizyczne, sala gimnastyczna, boisko szkolne i inne pomieszczenia do zajęć dydaktycznych, muszą być odpowiednio zabezpieczone i wyposażone. Temat bezpieczeństwa w kontekście szkoły będzie dotyczyć też zbiorowego żywienia, bowiem stołówka szkolna musi spełniać najwyższe standardy higieny i bezpieczeństwa. To wszystko, jeżeli chodzi o bezpieczeństwo fizyczne uczniów. Nie zapominajmy jednak, że istotne są również zagadnienia bezpieczeństwa psychicznego dzieci i młodzieży, zatem zadaniem szkoły jest również eliminowanie czynników wpływających na zaburzenie poczucia bezpieczeństwa dziecka, takich jak stres, strach, bezsilność związana z niepowodzeniami w szkole, czy agresja i przemoc płynąca ze strony rówieśników zarówno w rzeczywistości realnej, jak i w sieci.
Zadania szkoły zamykające się w sferze odpowiedzialności zapewnienia bezpieczeństwa uregulowane są przepisami prawa. Poniżej krótki przegląd.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 z późn. zm.)
Art.1.System oświaty zapewnia w szczególności:
2) wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny;
10) utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach;
12) opiekę uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej i życiowej;
16) upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie oraz kształtowanie właściwych postaw wobec zagrożeń i sytuacji nadzwyczajnych
Art. 4. Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia.
Art. 5 ust.7 Organ prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność. Do zadań organu prowadzącego szkołę lub placówkę należy w szczególności:
1) zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki wychowania i opieki (…)
Art. 33 ust.2 (…) nadzorowi pedagogicznemu podlega w szczególności(…) zapewnienie uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.
Art. 34a. ust. 2 (…) nadzorowi /organów prowadzących/ podlega w szczególności (…) przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników i uczniów (…).
Za wszystko odpowiada oczywiście dyrektor szkoły, dlatego to po jego stronie leży wzmożona czujność nad przestrzeganiem przez wszystkich obowiązujących przepisów bhp, bowiem jak stwierdza art. 39 ust.1 pkt 3 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty dyrektor szkoły lub placówki w szczególności (…) sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne (…).
Odpowiedzialność dyrektora szkoły wpisana jest również w Ustawę z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
Art. 7. 1. Szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej.
Dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za:
1) dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły;
2) realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących, oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę;
3) tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków;
4) zapewnienie pomocy nauczycielom w realizacji ich zadań i ich doskonaleniu zawodowym;
5) zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych;
6) zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.
Jeżeli chodzi o organizację zajęć dydaktycznych od strony bezpieczeństwa uczniów, najważniejsze informacje zawiera Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych szkołach i placówkach. Przepisy tu wskazane dyrektor musi stosować każdego dnia, a dotyczą one w szczególności sposobu zabezpieczenia obiektu, organizacji zajęć lekcyjnych, planu ewakuacji i innych. Zatem dyrektor szkoły musi co najmniej raz w roku, dokonać kontroli bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z obiektów należących do szkoły, oraz zgodnie z potrzebami określić kierunki ich poprawy.
