Podstawą indywidualizacji pracy na lekcjach jest właściwie przeprowadzone rozpoznanie potrzeb, możliwości, zainteresowań, uzdolnień konkretnych uczniów wraz z określeniem barier, ograniczeń oraz elementów wpierających w środowisku.
Określenie „rozpoznanie” oznacza zgodnie z definicją słownika pedagogicznego diagnozę: diagnoza pedagogiczna (wg prof. W. Okonia) to rozpoznanie jakiegoś zdarzenia czy sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowanie do działań naprawczych. Owo rozpoznanie powinno dotyczyć wszelkich sfer funkcjonowania, które wzajemnie się przenikają, tworząc obraz naszego ucznia.
Ocenie mogą podlegać następujące obszary:
1. Obszar rozwoju fizycznego:
-rozwój kondycji i sprawności,
– stan zdrowia.
Rozwój fizyczny jest ściśle powiązany z rozwojem społeczno – emocjonalnym i intelektualnym dziecka. Dziecko z wadami rozwojowymi i złym stanem zdrowia:
– szybciej się męczy przy pracy fizycznej i umysłowej,
– ma mniejsze możliwości prawidłowego spostrzegania, zapamiętywania i odtwarzania wiadomości,
– słabo koncentruje uwagę.
W efekcie nie uzyskuje dobrych wyników, traci motywację do nauki a to może powodować:
– zaburzenia osobowości związane z niezaspokojeniem potrzeb,
– negatywne postawy w stosunku do nauki, kolegów, nauczycieli, rodziców,
– negatywny obraz własnej osoby,
– zachowania i emocje w stosunku do siebie, innych ludzi, przyrody.
2. Obszar rozwoju emocjonalno- społecznego:
Emocje i uczucia pozwalają dziecku na ocenę i ustosunkowanie się do otoczenia i do samego siebie. Wpływają na regulowanie wzajemnych oddziaływań, komunikowanie się z ludźmi i przystosowanie do otoczenia.
3. Obszar rozwoju intelektualnego:
– umiejętności: czytania, pisania, mówienia, słuchania, rachowania, rozumowania,
– zdobywania informacji,
– rozwoju indywidualnych uzdolnień i zainteresowań.
W rozwoju tym obserwuje się stałą kolejność – dziecko przechodzi od prostych czynności do wyższych form działania. Rozpoznanie poziomu rozwoju podstawowych funkcji ma dla postępów w rozwoju i zdobywaniu wiedzy przez dziecko istotne znaczenie. Stanowi dla nauczycieli podstawę do właściwego planowania i organizowania pracy oraz objęcia ucznia specjalistyczną pomocą.
Nauczyciele posiadają w swoich rękach różnorodne źródła informacji, które można wykorzystać. Pełna diagnoza pedagogiczna opiera się na:
– obserwacji zachowań ucznia w sytuacjach zadaniowych i społecznych,
– rozmowach z dzieckiem (w miarę możliwości),
– wywiadach i rozmowach z rodzicami (wywiad powinien zawierać interesujące nas pytania dotyczące dziecka, jego „historii” i funkcjonowania w rodzinie),
– analizie prac i wytworów ucznia,
– badaniach diagnostycznych np. testach
s- zczegółowej i wnikliwej analizie dokumentów ucznia – tych, do których mamy za pośrednictwem rodziców dostęp, np. opinia, orzeczenie, informacje medyczne od lekarza.
Warto przypomnieć, że wszechstronna diagnoza powinna być:
– pozytywna – ujawniać nie tylko to, co okaleczone czy zaburzone, ale akcentować to, co jest siłą i mocną stroną dziecka,
– kompleksowa – obejmować możliwie pełny zakres informacji o dziecku, jego procesach intelektualnych, emocjonalnych, percepcyjnych, wykonawczych, wrażliwości społecznej,
– prognostyczna – pozwalać choć w zarysie, orientacyjnie przewidywać osiągnięcia dziecka w różnych zakresach jego funkcjonowania szkolnego,
– nieinwazyjna – nie stwarzać sztucznych sytuacji badawczych, ale wykorzystywać naturalne sytuacje procesu nauczania i z niego czerpać informacje o dziecku.
