Wśród priorytetów MEN na rok 2017/18 znalazło się wprowadzanie doradztwa zawodowego do szkół i placówek. W wielu szkołach zgodnie z obowiązującym dotąd Rozporządzeniem w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej temat jest od lat obecny i realizowany, chociaż generujący pewne trudności.
Współczesny świat stawia nas przed koniecznością racjonalnego podnoszenia kwalifikacji, przekwalifikowywania się, a nawet zmiany zawodu. Widać to również z perspektywy zawodu nauczyciela. Podejmując pracę u schyłku ubiegłego wieku nie spodziewaliśmy się wielu wyzwań, jak chociażby tych wynikających z – niespotykanego nigdy wcześniej w historii – błyskawicznego rozwoju nowoczesnych technologii.
Strategia uczenia się przez całe życie wymaga umiejętności podejmowania ważnych decyzji poczynając od wyboru szkoły w następnym etapie kształcenia, kierunku studiów, decyzji o wyborze miejsca pracy, sposobie podnoszenia kwalifikacji, aż do ewentualnych decyzji o zmianie zawodu. Etap szkolny ma szczególne znaczenie dla zdobywania umiejętności analizy własnych zainteresowań, predyspozycji zawodowych i możliwości ich realizowania zgodnie z potrzebami aktualnego rynku pracy. Oznacza to nowe, ważne i jakże odpowiedzialne zadanie dla szkoły.
Tu rodzą się pierwsze pytania. Chociażby to, jakie mogą być skutki nieumiejętnego wpływania na decyzje młodych ludzi dotyczące przyjętej ścieżki edukacyjno-zawodowej.
Doradcy zawodowi zwracają uwagę na wieloaspektowość realizacji zadania. Ważna jest nie tylko konieczność dysponowania wiedzą merytoryczną o współczesnym rynku pracy i trendach dotyczących zawodów przyszłości, ale też umiejętności pozwalające pomóc młodemu człowiekowi dostrzec swoje mocne strony, określić, co może być przeszkodą w realizacji planów i marzeń zawodowych – uwzględnić kwestie zdrowotne, a także umiejętnie przeanalizować ewentualne bariery środowiskowe i kulturowe ograniczające swobodę wyboru przyszłego zawodu. Tu bardzo ważną przestrzenią wydaje się nie tylko profesjonalny kontakt z uczniami, ale też ich rodzicami i środowiskiem lokalnym.
Bardzo ważnym wyzwaniem w ramach realizacji doradztwa zawodowego jest wyposażenie młodego człowieka w umiejętność skutecznej autoprezentacji, adaptacji w nowym środowisku, zachowań asertywnych, ale też działań w zgodzie z kulturą pracy w danej firmie, radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
Kolejnym zadaniem jest dostarczenie wiedzy o zasadach redagowania CV, listu motywacyjnego, a także informacji na temat instytucji zajmujących się poradnictwem zawodowym dla młodzieży i dorosłych.
Od 1 września 2017 r. wprowadza się obowiązek realizacji zajęć z zakresu doradztwa zawodowego w klasach VII szkoły podstawowej. Są one – w ustawie Prawo oświatowe – wskazane jako jedna z form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły (art. 109 ust. 1 pkt 7 ustawy Prawo oświatowe). Aktualnie nie ma wytycznych do realizacji tych zajęć. Zgodnie z deklaracją ustawodawcy oraz delegacją ustawową ministra edukacji narodowej określone zostaną, w drodze rozporządzenia, warunki i sposoby realizacji i organizacji doradztwa zawodowego w szkołach i placówkach oraz wymagania w zakresie przygotowania osób realizujących doradztwo zawodowe w szkołach i placówkach, uwzględniając rolę doradztwa zawodowego we wspieraniu uczniów i słuchaczy w procesie podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych (art. 47 ust. 1 pkt 3 lit. c i pkt 4). Zakłada się, że rozporządzenie to zostanie wydane nie później niż do 1 września 2018 r.
Obowiązujące ramowe plany nauczania zawierają godziny na realizację zajęć edukacyjnych z zakresu doradztwa zawodowego w klasach VII i VIII szkoły podstawowej w wymiarze po 10 godzin minimum w każdej klasie oraz w liceum ogólnokształcącym, technikum, branżowej szkole I stopnia (odpowiednio minimum 10 godzin w całym okresie nauczania).
Od 1 września 2017 r. realizacja treści programowych z zakresu doradztwa ma się odbywać na dotychczasowych zasadach. W uzasadnieniu do ustawy Prawo oświatowe wskazuje się, że doradztwo zawodowe realizowane powinno być w oparciu o program przygotowany przez nauczyciela realizującego zadania z zakresu doradztwa zawodowego w szkole, dopuszczony przez dyrektora szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej. Program ten powinien zawierać treści dotyczące informacji o zawodach, kwalifikacjach i stanowiskach pracy oraz możliwościach uzyskania kwalifikacji zgodnych z potrzebami rynku pracy i predyspozycjami zawodowymi.
Treści programu powinny być dostosowane do wieku i potrzeb uczniów, do których jest kierowany. Program dla uczniów szkoły podstawowej powinien zawierać cele i treści zmierzające do przygotowania uczniów do podjęcia decyzji o podjęciu dalszej nauki w szkole ponadpodstawowej i wyboru typu szkoły, kierunku dalszej edukacji,
Za organizację doradztwa zawodowego odpowiada dyrektor szkoły. Planowanie i koordynację doradztwa dyrektor zleca doradcy zawodowemu zatrudnionemu w szkole.
Oprócz planowania i koordynowania doradca zawodowy odpowiada za:
- systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej;
- gromadzenie, aktualizację i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia;
- prowadzenie zajęć przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej;
- koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę;
- współpracę z innymi nauczycielami w tworzeniu i zapewnieniu ciągłości działań w zakresie doradztwa edukacyjno-zawodowego.
Dotychczasowe doświadczenia dowodzą, że prawidłowo funkcjonujący wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego wymaga bezpośredniego zaangażowania nie tylko doradcy zawodowego, ale też wychowawców klas, nauczycieli przedmiotów, pedagoga i psychologa szkolnego. Metodą skutecznie wspomagającą prawidłową realizację takiego zadania z pewnością może być przygotowany przez ekspertów Eko-Turu model wsparcia szkoły w zakresie realizacji zadania jako ogólnoszkolnego projektu prezentowany podczas szkoleń rad pedagogicznych i modyfikowany zgodnie z indywidualnymi realiami placówki. Istotą działań podczas szkolenia staje się nie tylko określenie potrzeb, wyznaczenie celu i wskaźników sukcesu, ale też wskazanie zakresu działań, opracowanie struktury organizacyjnej systemu, sposobu komunikowania się realizatorów zadania, harmonogramu stałych zadań, wzorów dokumentów, sposobu monitorowania i doskonalenia działań.
Tak stworzony model wsparcia szkoły w dziedzinie wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego pozwali nie tylko efektywnie zaangażować w realizację zadania kadrę pedagogiczną, zgodnie z kwalifikacjami i kompetencjami poszczególnych nauczycieli oraz potrzebami uczniów, ale też stworzyć system wypracowywania i prezentacji dobrych praktyk w zakresie form i metod pracy.
Dzięki tak zaplanowanym przez grono pedagogiczne rozwiązaniom szkoła włączy się -zgodnie z przyjętymi standardami- w realizację podstawowych kierunków polityki oświatowej państwa, uczniowie i ich rodzice zyskają odpowiednie wsparcie ze strony nauczycieli, wychowawców i szkolnych doradców zawodowych, którzy zyskają bezpieczną przestrzeń do poznawania swoich uczniów i umiejętnego stymulowania ich działań poprzez pokazanie związków pomiędzy zdobywanymi wiadomościami i umiejętnościami, a przyszłą, wymarzoną pracą.
