Wcześniejsze części artykułu znajdziecie Państwo tu i tu.
Okazją do rozmów i budowania porozumienia są niewątpliwie zaplanowane obserwacje zajęć w ramach prowadzonego nadzoru pedagogicznego. Jednak równie ważna jest otwartość dyrektora na doraźną potrzebę rozmowy ze strony nauczyciela. Gabinet dyrektora nie może być zamkniętą twierdzą, do której dostęp jest niezwykle trudny. Zamknięte drzwi tworzą barierę pomiędzy dyrektorem a zespołem, co nie sprzyja budowaniu dobrej atmosfery i właściwych, partnerskich relacji.
Aby właściwie postrzegać otaczającą rzeczywistość i reagować na zachodzące w niej zmiany nie można funkcjonować w izolacji, oderwaniu od otaczającego świata. Szerokie dążenie do dialogu, chęć uzyskania synergii potencjałów różnych osób i podmiotów w procesie budowania oferty edukacyjnej przynosi doskonałe efekty. Współpraca ze środowiskiem lokalnym i organizacjami pozarządowymi może zaowocować ciekawymi projektami i innowacyjnymi rozwiązaniami, przełamującymi schematy dotychczasowego stylu pracy. Otwarcie na propozycje ze strony instytucji o podobnym edukacyjnym profilu i dobra ocena możliwości współpracy daje okazję działania w szerszej perspektywie i umożliwia realizację ciekawego programu, także realizację wydarzeń poza placówką. Dobro uczestników, troska o ich rozwój i nabycie umiejętności w wybranych przez nich dziedzinach, a także, dzięki kooperacji z innymi podmiotami, poszerzenie oferty edukacyjnej, powinno być dla dyrektora motywacją do podjęcia takiej współpracy. Połączenie nowych wątków z dotychczasową stacjonarną pracą wymaga otwartości i umiejętności prowadzenia konstruktywnych rozmów. Kreatywny dyrektor wie, że atrakcyjność placówki gwarantują twórcze zmiany, nowe propozycje, ciekawe projekty edukacyjne. Twórczy dyrektor to aktywny uczestnik ważnych wydarzeń edukacyjnych innych ośrodków, uważny obserwator działań edukacyjnych organizacji pozarządowych i instytucji oświatowych i kulturalnych. Dobre praktyki działają inspirująco, otwierając nowe perspektywy. Dyrektor wymienia się doświadczeniami z kolegami dyrektorami innych placówek na spotkaniach i konferencjach zewnętrznych zdobywając wiedzę i budując płaszczyzny współpracy. Swoją aktywną postawą daje przykład zespołowi i zaszczepia w nim entuzjazm do przełamywania stereotypów i kreowania nowych rozwiązań, dzieląc się z kadrą zdobytą wiedzą i doświadczeniem.
Twórczy dyrektor inspiruje, motywuje do pracy nad nowymi rozwiązaniami, daje wsparcie i jest zawsze gotowy do rozmów z nauczycielami. Taki dyrektor wie doskonale, że kluczową sprawą w tworzeniu dobrej zmiany w placówce, którą kieruje, jest słuchanie zespołu. Zdecydowanie nie walka, nie stawianie na swoim za wszelka cenę lecz dialog. „W ferworze walki zbyt często zapominamy, że komunikacja (dialog) składa się z mówienia i słuchania. Zazwyczaj koncentrujemy się na mówieniu i przekonywaniu przeciwnika. A wielkie korzyści płynące z uważnego słuchania umykają nam bezpowrotnie”. („Docenić konflikt”, W. Haman, J. Gut, Warszawa, 2001 r.).
Rozmowy z nauczycielami w grupach tematycznych i przysłuchiwanie się propozycjom, problemom, jakie napotykają przy realizacji swoich zadań, nowym pomysłom, które pragną wcielić w życie bez szkody dla założonego programu, to wszystko przynosi wymierne efekty. Mądry dyrektor zbiera dane, porządkuje i zastanawia się nad możliwościami organizacyjnymi i budżetowymi i sam inspiruje do rozwiązań na podstawie przeprowadzonych rozmów. Kreuje, tak układając uzyskane informacje, aby powstała nowa wartość dla dobra wszystkich – uczestników i zespołu, którym kieruje. Tylko dyrektor wie, jak i kiedy można działać w zgodzie z prawem oświatowym i bezpiecznie realizować zamierzone projekty. Współpracujący ze sobą twórczo nauczyciele przy pomocy sprawnego, oddanego idei placówki zespołu pracowników administracji i obsługi to podstawa sukcesu.
Realizacja programu napotyka na swojej drodze na różnorakie problemy. Niekiedy są to błahe, łatwe do uporządkowania i naprawienia sprawy, dotyczące technicznej czy organizacyjnej strony prowadzonych zajęć. Znacznie trudniejszym wyzwaniem jest sytuacja, gdy dochodzi do konfliktu na skutek braku porozumienia w zespole. Pojawia się wtedy potrzeba głębszej analizy zaistniałego problemu. Dobry dyrektor potrafi docenić konflikt, bo wie, że jego efektem może być wiedza o tym, co stoi na przeszkodzie we właściwej realizacji programu. Rozważa argumenty stron konfliktu, analizując je i znajdując źródło. Pojawia się potrzeba wprowadzenia nowego rozwiązania i rozmów, w celu wypracowania nowej strategii. Umiejętność słuchania, prowadzenia twórczych, zakończonych kompromisem obu stron negocjacji w celu rozwiązania zaistniałego problemu to warunki, które muszą być spełnione, żeby nowe rozwiązanie mogło być wprowadzone w życie. „Negocjacje nastawione na współpracę to sposób rozwiązywania konfliktów uwzględniający interesy wszystkich stron”. („Docenić konflikt”, W. Haman, J. Gut). „Negocjacje to podstawowy sposób komunikowania się w celu osiągnięcia porozumienia w sytuacji, gdy Ty i druga strona związani jesteście pewnymi interesami, z których jedne są wspólne, a inne przeciwne” („Dochodząc do TAK”, R. Fisher i W. Ury, B. Patron, Warszawa, 2013 r.). Rolą dyrektora jest doprowadzić do porozumienia obu stron z poczuciem ich satysfakcji, a jednocześnie osiągając zamierzone cele.
Bardzo ważne w budowaniu twórczej atmosfery w zespole jest motywowanie pracowników i nagradzanie ich za zaangażowanie, inicjatywę i ciekawe projekty w oparciu o system dodatków motywacyjnych, premii, dorocznych nagród dyrektora – możliwe jest także wystąpienie o nagrodę burmistrza lub prezydenta – ale również poprzez okazywanie zaufania i dawanie wsparcia w realizacji nowatorskich programów. Istotne jest zauważanie i docenianie nawet małych sukcesów i osiągnięć oraz wspieranie realizacji stawianych przed zespołem zadań.
Podnoszenie kwalifikacji pracowników podczas ciekawych rad szkoleniowych, korzystając z sugestii nauczycieli co do wyboru interesującego ich tematu szkolenia, to podstawa w budowaniu wykształconego, świadomego i twórczego zespołu. W interesie dyrektora i w celu realizacji zamierzonej misji niezbędne jest sprzyjanie rozwojowi zawodowemu i aktywności nauczycieli w pracy na rzecz edukacji i samodoskonalenia także poza placówką. Kompetentny zespół to potencjał w tworzeniu ciekawej oferty edukacyjnej. Dyrektor docenia i wspiera mądry, rozwijający się i kreatywny zespół, albowiem to on będzie siłą w tworzeniu nowej wizji placówki, potencjałem przy wprowadzaniu twórczych rozwiązań i innowacji w realizowanym programie edukacyjnym.
Podsumowując moje przemyślenia, związane z tematem „Dyrektor – kreator zmian” trzeba zadać jeszcze kluczowe pytanie: Jakimi cechami musi charakteryzować się dyrektor, żeby możliwe się stało realizowanie twórczych zamysłów? Z dużym prawdopodobieństwem można powiedzieć, że musi być to przede wszystkim człowiek o silnej osobowości, ktoś z wizją, pasją i zaangażowaniem. Tylko osoba otwarta na kontakty z ludźmi, ciekawa świata, komunikatywna, umiejąca słuchać i prowadzić konstruktywne rozmowy, zaszczepiająca w zespole entuzjazm do podejmowania nowych projektów, może być kreatorem zmian. Z pewnością musi być to ktoś, kto potrafi prowadzić udane negocjacje, współpracować z zespołem i budować dobrą atmosferę. Lider jasno stawiający zadania, baczny obserwator, dobry organizator i analityk, szef wymagający, ale i doceniający swoich pracowników. To z pewnością nie ktoś spoczywający na laurach, ale ciągle poszukujący, doskonalący sam siebie, naprawiający błędy, rozwijający się zawodowo i prywatnie. Doskonała znajomość przepisów prawa oświatowego, odpowiednie kwalifikacje, odpowiedzialność i sumienność w dopełnianiu obowiązków są niezbędnym dopełnieniem.
Moim zdaniem warunkiem wzrastania placówki, jej rozwoju, innowacyjności i podążania za zmianami jest twórczy, obdarzony szczególnymi cechami dyrektor.
Gabryella Miłowska – Moląg
