Dyrektor szkoły jest również menedżerem. Spośród wielu typologii funkcji menedżerskich, na potrzeby mojej pracy wybrałam tę, zaproponowaną przez Andrzeja K. Koźmińskiego i Dariusza Jemielniaka[1]. Jak piszą wspomniani badacze na funkcje menedżerskie składają się następujące działania:
Planowanie – dyrektor startując na stanowisko musi przedstawić koncepcję rozwoju szkoły, określić swoje cele a także pomysły na ich realizację. Już w tym momencie musi mieć wizję i jasno określony cel, który zamierza osiągnąć. Nie jest to łatwe zadanie, gdyż często nie zna dobrze placówki, poza tym sytuacja jest bardzo dynamiczna i często trzeba te plany mocno zweryfikować, czego przykładem jest chociażby reforma oświaty, z którą mierzymy się od roku 2017.
Organizowanie – to nic innego jak przydział zadań, o których wspominałam już powyżej.
Umiejętność rozpoznania potencjału i możliwości pracowników, sprawiedliwego delegowania zadań, czuwanie nad ich realizacją.
Zarządzanie informacją i wiedzą – dyrektor nie tylko musi na bieżąco śledzić zmieniające się przepisy, w oparciu o to planować swoje działania. Powinien również dbać
o wizerunek placówki. Powinien być przygotowany do zarządzania sytuacją kryzysową, dbać o kontakt z mediami. Coraz częściej wspomina się o roli rzecznika prasowego
w szkole. W obecnej sytuacji jest to jeszcze „Pieść przyszłości”, na pewno jednak warto wyznaczyć w szkole osobę odpowiedzialną za kontakt z mediami.
Zarządzanie finansami organizacji – jest to jedno z najważniejszych i najbardziej odpowiedzialnych zadań dyrektora. Widać tu wyraźnie funkcję administracyjną. To nie tylko dbanie o pensje pracowników, ale również remonty i zakupy materiałów dydaktycznych.
Zarządzanie operacjami – zarządzanie podstawową działalnością, która jest racją bytu organizacji, w przypadku szkoły może to być choćby rekrutacja uczniów. Szczególnie ważne jest to w szkołach, które nie są objęte rejonizacją, np. ponagimnazjalnych oraz ponadpodstawowych. Warto pamiętać również o podstawowej działalności szkoły, czyli dydaktyce. Menedżer nie może prawidłowo pełnić swojej roli bez gruntownej wiedzy na ten temat.
Polityka personalna – składa się na nią zarówno proces zatrudniania pracowników, jak
i awans zawodowy nauczycieli. Mieści się tu również umiejętność delegowania zadań oraz wykorzystania potencjału pracowników szkoły, motywowania (w tym wynagrodzenia), oceny jakości pracy nauczyciela. awansowania i zwalniania pracowników organizacji. Jednym z narzędzi motywowania pracowników jest tzw. dodatek motywacyjny. Dobry menedżer powinien opracować i wdrażać czytelne kryteria jego przydziału, często bowiem jest on przyczyną konfliktów w placówce i pełni funkcję demotywującą.
Marketing i public relations – dyrektor odpowiada za wizerunek placówki,
w środowisku lokalnym i poza nim. PR szkoły ma ogromny wpływ na jakość naboru, ważną rolę pełnią w tym przypadku rankingi szkół oraz tzw. „marketing szeptany”, czyli opinie uczniów i rodziców o szkole.
Negocjacje – dyrektor często musi zarządzać konfliktem. Zgodnie z definicją konfliktu: strony zależne od siebie nie dostrzegają możliwości jednoczesnego zaspokajania swoich potrzeb. Muszą podjąć działania aby sytuację zmienić. Podłożem konfliktu mogą być różnice poglądów, postaw, opinii. Konfliktowi towarzyszą negatywne emocje. W celu ich rozwiązania, dyrektor musi wcielić się w rolę negocjatora. Celem negocjacji jest wypracowanie kompromisu, płaszczyzny porozumienia, którego warunki są możliwe do zaakceptowania dla wszystkich stron. Jeżeli negocjacje nie przynoszą efektu można podjąć się mediacji. Mediacja to interwencja osoby nie zaangażowanej w konflikt, zaakceptowanej przez obie strony. Mediator jako bezstronny obserwator pomaga
w określeniu problemu, organizuje przebieg komunikacji, zachęca zwaśnione strony do poszukiwania rozwiązań, uczy działać w duchu współpracy.
Konflikt może dotyczyć uczniów, nauczycieli, dyrekcji oraz rodziców. Jak widać jego zakres może być bardzo szeroki. Jak w sytuacji konfliktowej ma odnaleźć się dyrektor? Kiedy może przyjąć na siebie rolę mediatora czy negocjatora? Temat ten jest bardzo trudny, gdyż bardzo często to właśnie dyrektor jest stroną konfliktu. Jako mądry lider powinien określić moment, w którym potrzebna jest pomoc zewnętrznego mediatora. Nie jest to łatwe, ponieważ trzeba będzie wprowadzić w wewnętrzne problemy placówki osobę z zewnątrz.
Kontrola – w szkole jest to głównie nadzór pedagogiczny. Dyrektor czuwa nad jakością kształcenia, jest również odpowiedzialny za awans zawodowy nauczycieli. Najpowszechniejszą formą kontroli jest obserwacja zajęć, która nauczycielom kojarzy się ze stresem, a uczniom z teatrem na zajęciach. Wiele zależy tu od postawy dyrektora, jeśli będzie realizował to zadanie w sposób racjonalny i odpowiedzialny, opisana powyżej sytuacja nie będzie miała miejsca.
Marta Rafka – uczestniczka Kursu Zarządzania Oświatą organizowanego przez Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli Eko-Tur
[1] Typologia funkcji menedżerskich zaproponowana przez Andrzeja K. Koźmińskiego i Dariusza Jemielniaka
