Zmiany klimatyczne należą do największych wyzwań, z jakimi przychodzi się nam mierzyć w XXI wieku. Tym samym, polscy uczniowie, tak jak ich koledzy z innych części świata, potrzebują rzetelnej edukacji klimatycznej. Budowanie świadomości na temat przyczyn, skutków, a także sposobów zapobiegania i dostosowania się do zmian klimatycznych powinno zostać uznane za działanie priorytetowe polskiego systemu oświaty.
Zmiany klimatyczne należą do niezwykle złożonych zagadnień. Przez wiele lat toczył się naukowy dyskurs dotyczący przyczyn tych zmian: Czy globalne ocieplenie to efekt działalności człowieka? Przecież kiedyś na Ziemi występowały okresy, kiedy było cieplej niż teraz. Obecnie wydaje się, że gremia naukowe zgodnie twierdzą, że zmiana klimatu z jaką obecnie mamy do czynienia (i tym samym globalne ocieplenie) to następstwa naszych – ludzkich działań. Zmiana składu atmosfery ziemskiej spowodowana emisją gazów cieplarnianych (produkcja energii, przemysł, leśnictwo, rolnictwo, transport, sektor komunalny i budownictwo, odpady i ścieki), deforestacja (ograniczenie pochłaniania ditlenku węgla przez rośliny oraz zmiana albedo powierzchni Ziemi), znaczący wzrost liczby ludności na świecie to tylko kilka składowych, które przyczyniły się do zachwiania równowagi systemu klimatycznego naszej planety.
Kryzys klimatyczny ma charakter globalny, gdyż dotyczy całej biosfery, a nie tylko niektórych ekosystemów. Jest on również kryzysem totalnym, ponieważ dotyka każdej sfery życia człowieka. Dlatego też edukacja na temat zmian klimatu i sposobach jego ochrony powinna zostać jak najszybciej wprowadzona do polskich szkół na wszystkich poziomach nauczania, zaczynając od edukacji przedszkolnej. Od klasy IV szkoły podstawowej edukacja klimatyczna powinna być oddzielnym przedmiotem (z podstawą programową stworzoną przez naukowców, którzy zajmują się tym tematem), a nie tak jak do tej pory tylko zagadnieniem, które jest fragmentarycznie omawiane na lekcjach biologii, geografii, wiedzy o społeczeństwie, czy lekcjach wychowawczych. W raporcie Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu z 2019 roku znajdują się informacje, że mamy niecałe dwie dekady (do 2040 roku), aby osiągnąć globalną neutralność klimatyczną i utrzymać wzrost temperatury poniżej 1,5°C. To naprawdę niewiele czasu, należy działać jak najszybciej. Wydaje się, że konieczność podjęcia działań została zauważona przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, które pod koniec 2022 roku zorganizowało cykl szkoleń online dla nauczycieli pt.: „Edukacja klimatyczna”. Zostały także sformułowane cele edukacji klimatycznej:
- „przekazanie wiedzy o historii zmian klimatu na Ziemi, wpływie tej zmiany na różnorodność biologiczną oraz roli bioróżnorodności w procesach klimatycznych, w relacji czynników naturalnych do dobrostanu człowieka, oraz jego działalności i wpływie na zmiany klimatu oraz o skutki tych zmian;
- rozwijanie praktycznych i społecznych umiejętności w zakresie adaptacji i mitygacji zmian klimatu, w tym do wyzwań przyszłości wynikających ze zmian klimatu;
- kształtowanie społeczeństwa odpowiedzialnego za podejmowane i zaniechane działania oraz świadomego priorytetów polityki klimatycznej i stojących przed nią wyzwań;
- budowanie idei współpracy i zaangażowania na rzecz ochrony klimatu”.
Bez wątpienia poszerzanie wiedzy nauczycieli poprzez cykl szkoleń jest niezwykle istotne, ale na pewno nie jest wystarczające. Powstrzymanie kryzysu klimatycznego jest wyzwaniem, z jakim ludzkość do tej pory nie miała do czynienia, a edukacja klimatyczna w walce z nim powinna zajmować priorytetowe miejsce.
Dr Małgorzata Kaniewska-Pieniak
Zapraszamy na naszą nową stronę z ofertami pracy dla nauczycieli:
