Omawiając zjawisko profilaktyki zachowań agresywnych wśród dzieci i młodzieży szkolnej, warto przypomnieć sobie główne teorie związane z przyczynami agresji po to, by potem umiejętnie dostosowywać sposoby naszego na nią oddziaływania. Będziemy więc agresję łączyć z wrodzonym instynktem (tzw. agresją naturalną) i w odpowiedzi aktywować takie obszary zadaniowe, na przykład związane ze sportem, które pomogą w zaspokojeniu naturalnych instynktów. Zadbamy też o wyposażenie ucznia w narzędzia kontroli złości. Będziemy definiować zachowania niepożądane, prowokacyjne, jako efekt frustracji wynikającej z niezaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka, jak bezpieczeństwo, uznanie, znaczenie, czy potrzeba więzi i przynależności, za czym pójdą właśnie działania ukierunkowane na zaspokajanie potrzeb ucznia. W końcu, powiążemy źródła agresji z teorią społecznego uczenia się, jako efekt wdrukowanych środowiskowo reakcji na sytuacje trudne i niezbędnym oddziaływaniem będzie modelowanie właściwych postaw i dążenie do wygaszania zachowań niepożądanych.
Niezależnie jednak od przyczyny zaobserwowanych zachowań agresywnych uczniów w szkole, nasze oddziaływania powinny koncentrować się z jednej strony na profilaktyce, czyli niejako wyprzedzaniu potencjalnych zjawisk związanych z agresją w grupie rówieśniczej, z którą współpracujemy, z drugiej zaś na umiejętnym zastępowaniu zachowań agresywnych właściwą alternatywą, bo jak stwierdził Ray Freedman „Najlepszy czas na rozwiązanie problemu, to czas przed jego pojawieniem się”.
Czujny i uważny nauczyciel i wychowawca będzie umiał właściwie zdiagnozować środowisko swojej klasy, niekoniecznie posługując się skomplikowanymi i wymagającymi odpowiedniej wiedzy i kompetencji narzędziami. Często wystarczy wnikliwa obserwacja poparta wiedzą o uczniach, by właściwie reagować i tak prowadzić klasę, by przeciwdziałać eskalacji problemów wychowawczych.
Kolejnym, obok diagnozy, ważnym elementem profilaktyki jest tworzenie odpowiedniego klimatu, który ściśle powiązany jest z poczuciem bezpieczeństwa ucznia ale też nauczyciela. W środowisku stabilnym, akceptującym i otwartym, uczniowie nie tylko lepiej przyswajają wiedzę i efektywniej się uczą, ale również odważniej zaznaczają swoje granice, szybciej się integrują. Nauczyciel panujący nad zespołem klasowym będzie umiał zaobserwować jakość relacji między członkami grupy rówieśniczej, w czym konkurują, jak współpracują, jaka jest skala zintegrowania klasy, a gdzie są elementy wyróżniające się z poziomu jednolitości grupy, dbając jednocześnie o odpowiednią harmonię między indywidualnością poszczególnych podopiecznych a zaspokojeniem w klasie potrzeby więzi i przynależności wszystkich jej członków. Znajdzie też sposoby na bieżące kształcenie poziomu społecznego swoich uczniów w odniesieniu do trudnych sytuacji, w których zdarzy im się uczestniczyć.
Poczucie bezpieczeństwa ściśle jest związane z zasadami, jakie wypracuje, wspólnie z uczniami, nauczyciel i konsekwentnym ich przestrzeganiem. Często nauczyciele pracujący metodą kontraktu mówią, że w pewnym momencie zasady wpisane w umowę z uczniami przestają być przestrzegane. Kontrakt przestaje działać. Jest to dość normalne i oczywiste. Uczniowie próbują poszerzać granice swoje szkolnej egzystencji, sprawdzają, na ile mogą sobie pozwolić, badają też, czy rzeczywiście za łamaniem zasad pójdą konsekwencje. Poza tym warto pamiętać, że zachowania niepożądane, związane z agresją, mają silną tendencję do nawracania, zatem przyjęte zasady będą naruszane i tym bardziej konieczna będzie konsekwencja w ich utrzymaniu.
