Punktem wyjścia do formułowania wymagań jest podstawa programowa wyznaczająca cele kształcenia, osiągnięcia uczniów oraz zakres treści, których realizacja pozwoli je osiągnąć. Określa ona precyzyjnie, czego szkoła jest zobowiązana nauczyć ucznia o przeciętnych uzdolnieniach na każdym etapie kształcenia.
Opisuje wymagania, obowiązkowy zakres treści programowych i umiejętności oczekiwanych od uczniów na zakończenie kolejnych etapów kształcenia. W języku wymagań ogólnych sformułowane są cele kształcenia, a w języku wymagań szczegółowych treści nauczania oraz oczekiwane umiejętności uczniów. Wiadomości i umiejętności, które uczeń zdobędzie w szkole będą efektem kształcenia.
Obowiązkowe elementy programu nauczania
Znając cel kształcenia i treści nauczania nauczyciel sam podejmuje decyzje w sprawie programu nauczania. Przepisy wskazują mu:
- czym powinien się różnić program od podstawy programowej,
- niezbędne elementy, które muszą być zawarte w programie (cele, treści, sposoby osiągania celów, opis osiągnięć, kryteria i formy oceny),
- podstawowe kryterium jakości programu (zgodność z podstawą, poprawność merytoryczna i dydaktyczna).
Zaproponowany przez nauczyciela program powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony oraz wskazywać, w jaki sposób nauczyciel zamierza osiągnąć założone cele. Muszą się w nim znaleźć informacje o sposobie organizacji procesu nauczania w klasie, w której prowadzi zajęcia edukacyjne.
Wymagania edukacyjne wynikają z przyjętego programu nauczania
Z przyjętego do realizacji programu nauczania powinny wynikać wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych.
Stanowią one istotny element oceniania wewnątrzszkolnego kreślonego w statucie szkoły. Mogą być w nim przyjęte ogólnoszkolne zasady formułowania wymagań, które każdy nauczyciel powinien uwzględniać przy opracowywaniu wymagań przedmiotowych.
Różne modele budowania wymagań edukacyjnych
Budowanie wymagań edukacyjnych może odbywać się według różnych modeli, np.:
wielopoziomowego, obejmującego wymagania
- konieczne,
- podstawowe,
- rozszerzające,
- dopełniające,
- wykraczające.
Konsekwencją wyboru modelu wielopoziomowego jest budowanie obszernego rejestru szczegółowych wiadomości i umiejętności przypisanym ocenom szkolnym.
trzypoziomowego, obejmującego wymagania:
- podstawowe,
- rozszerzające,
- dopełniające,
dwupoziomowego, obejmującego wymagania:
- podstawowe,
- ponadpodstawowe,
Można ustalić zakresy wymagań na poszczególne oceny, np. dopuszczający – wymagania konieczne (K), dostateczny – wymagania podstawowe (P), dobry – wymagania rozszerzające (R), bardzo dobry – wymagania dopełniające (D), celujący – wymagania wykraczające (W).
Największe znaczenie mają wymagania podstawowe, które stanowią znaczną część wymagań zawartych w treści programu nauczania. Od nich zależy poprawność sformułowania wymagań na wszystkie oceny szkolne. Ustalanie wymagań należy rozpoczynać od oceny dostatecznej, wyznaczającej granicę między pozytywnymi i negatywnymi wynikami.
6 etapów budowania wymagań edukacyjnych
Autorzy wielu opracowań poświęconych wymaganiom edukacyjnym proponują budowanie ich wg następujących etapów:
- dobór i zakres treści kształcenia,
- sformułowanie celów operacyjnych,
- określenie kategorii celów,
- przyjęcie kryteriów i liczby poziomów formułowanych,
- wyodrębnienie wymagań (np. podstawowych i ponadpodstawowych odpowiadających osiągnięciom uczniów na stopnie szkolne),
- sprawdzenie hierarchiczności wymagań.
Formułowanie wymagań rozpoczyna się od doboru treści nauczania do poszczególnych stopni szkolnych. Przy projektowaniu wymagań należy kierować się ustalonymi kryteriami wyboru treści z programu nauczania.
Wymagania na stopień wyższy muszą mieścić się w wymaganiach na stopień niższy.
Wymagania edukacyjne stanowią podstawę do ustalenia ocen klasyfikacyjnych.
Dobrze sformułowane wymagania edukacyjne powinny być podstawą do ustalenie ocen klasyfikacyjnych dla uczniów podczas klasyfikacji śródrocznej i rocznej.
Oceniając osiągnięcia edukacyjne ucznia nauczyciel powinien rozpoznawać poziom i postępy w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanego przez niego programu nauczania uwzględniającego tę podstawę.
Anna Kozimor-Cyganik
